032009132010

Kunicki, do niej zbiega, przerażony interesownością swych

najbliższych, hr. Zamoyłło.

pomieść ta przedstawia więc próbę skomercjalizowania kultury polskiej przez nowoczesny kapitał. Ponieważ jednak autor nie ujął zagadnienia w sposób klasowy, więc ów protest przeciw kapitalizmowi przeradza się w walkę - unowocześnieniem życia polskiego w ogóle, w obronę prowincjonalizmu i zacofania. Pozytywny bohater, Otton, reprezentuje żywiołową obronę spychanego przez wielki kapitał drobnomieszczaństwa; jego niedorzeczna działalność przypomina po trosze owych luddystów, którzy walczyli 7 kapitalizmem — niszcząc maszyny. Toteż dzisiejszy czytelnik nie może się opowiedzieć ani po jednej, ani po drugiej stronie. Charakterystyczne jest to, że i najbliższa nam dzisiaj postać powieści, Róża, również nie zajmuje wobec nich żadnego stanowiska. Autor czuje bowiem. że samo zagadnienie byłoby dla niej niedorzeczne; woli więc nic włączać jej do głównego wątku powieściowego. Jakkolwiek jednak ta obrona rodzimości przed kapitalistyczną komercjalizacją wydaje się dziś naiwna, to w porównaniu z Powrotem do Europy jest to niewątpliwy krok naprzód; po raz pierwszy pisarz krytykuje tu własną klasę.

Ówczesny rozwój Iwaszkiewicza można więc najogólniej określić jako przejście od afirmacji do negacji rze-czywistości, którą dotychczas uważał za swoją. Jest to najświetniejszy jego okres poetycki: liryka niejednokrotnie czerpała siłę z rozpaczy. Powstają wówczas owe przepojone dusznym zapachem kwiatów i mogił wiersze o śmierci i przemijaniu, jak zakończona rozpaczliwym okrzykiem '/Ama:

Nie ma, nie ma, ach, nie ma — zima serce mroczy

I śnieg całunem wieje — nic ma zmartwychwstania.,.

^V/y przejmujące Obłoki; utwory o specyficznie Iwaszkie-^ic*ow»kiej, wschodnio zawodzącej melodii. Z drugiej

19 .    H,.

¹ l*mn tfbrane t I