0000035 (13)

takie jak piece dielektryczne, piece indukcyjne, zgrzewarki i inne. Długotrwale przebywanie ludzi w polach wytwarzanych przez tego rodzaju urządzenia może powodować szereg ujemnych skutków zdrowotnych. Notowane są wśród obsługi narażonej na działanie pól elektromagnetycznych objawy bólów i zawrotów głowy, zaburzeń snu, zaburzeń pamięci, dolegliwości sercowych, szybkiego męczenia się i szkodliwego działania na oczy (zaćma). Te różnorodne reakcje biologiczne występują przy różnych pasmach częstotliwości, z tym że wrażliwość organizmu zależy od zakresu częstotliwości.

Również stałe pole magnetyczne wywołuje efekty biologiczne. Powstają one, jak się na ogół przyjmuje, przy stosunkowo dużych natężeniach pola magnetycznego — rzędu 10⁵—10⁷ A/m. Znanych jest już obecnie ponad 20 przykładów różnych reakcji biomagne-tycznych, np. wykazano doświadczalnie wpływ pola magnetycznego na układ nerwowy u zwierząt i ludzi polegający na zwolnieniu czasu reakcji i zmianach zapisu enccfalogra-ficznego. Stwierdzono działanie mutagenne u roślin wyższych. Wiele innych efektów tłumaczy się wpływem stałego pola magnetycznego na procesy zachodzące w błonach komórkowych.

Piśmiennictwo dotyczące tego problemu, w porównaniu z oddziaływaniem pól elektromagnetycznych, jest jeszcze skromne, a niektóre doniesienia są nawet sprzeczne.

W dalszym ciągu ograniczymy się do przedstawienia efektów działania biologicznego pól elektromagnetycznych. Omówimy kolejno tzw. efekty termiczne i nietermicznc. Efekty termiczne. Podczas ekspozycji ustroju żywego promieniowaniem elektromagnetycznym część energii padającej zostaje pochłonięta i zamieniona na ciepło. Dolną granicę efektu cieplnego określa się u człowieka na ogół na podstawie minimalnego odczucia cieplnego. Wyznacza się stąd progowe wartości gęstości mocy promieniowania lub progowe natężenia pola elektrycznego, np. w zakresie mikrofalowym (X = 10 cm) progowa gęstość mocy wynosi około 10 mW/cm². Ze wzrostem długości fali wartości te wyraźnie wzrastają, co się wiąże z zależnością współczynnika pochłaniania energii elektromagnetycznej od częstotliwości.

Ciepło powstające w tkankach pod wpływem pola elektromagnetycznego wytwarzane jest w dwóch procesach: przepływu nośników ładunku przez ośrodek o pewnym oporze i obrotu dipoli cząsteczkowych w ośrodku lepkim. Energię wydzieloną w pierwszym procesie nazywamy stratami przewodzenia, w drugim — stratami dielektrycznymi. Zależnie od częstotliwości pola oraz od przewodności właściwej i przenikalności elektrycznej danej tkanki udział każdego rodzaju strat w całkowitej energii pochłoniętej jest różny.

W zakresie częstotliwości małych i częstotliwości radiowych przeważają straty prze-wodnościowe. Moc traconą w jednostce objętości ciała w tym przypadku możemy obliczyć

ze wzorów	Pp = oE^2	17.44
lub
gdzie: E — natężenie pola elektrycznego, j — gęstość prądu,	P„=f?	17.45
Według obliczeń wykonanych przez Prcsmana dla człowieka umieszczonego w rodnym polu elektromagnetycznym (zakres częstotliwości: 100kHz—1 MHz),		jedno- równo-

335