0000038 (3)

a potem zróżniczkowanie sylwetki; dla owłosienia — najpiei w występuje owłosienie w okolicy narządów płciowych, przede wszystkim około warg sromowych, a potem rozrasta się ku górze

na boki, przybierając charakter typowego owłosienia kobiecego o kształcie trójkąta; potem dopiero występuje owłosienie pod pachami, najczęściej już po pierwszej miesiączce. Dla gruczołów piersiowych — najpierw mamy powiększenie się brodawki piersiowej (pączek piersiowy — areoln mammae), potem wyraźne zarysowanie się piersi bez odgraniczenia brodawki (pierś otoczkowa — rriamma areolcita), w końcu zupełne wykształcenie piersi 7 wciągniętą brodawką (pierś brodawkowa — mamma papillata).

Chłopcy

Wiek 12—14 lat;

a)    początek przyspieszonego wzrostu;

b)    opuszczenie moszny, powiększenie jąder i wzrost prącia.

c)    początek owłosienia na twarzy i koło części płciowych.

d)    powiększenie się brodawek piersiowych i ściemnienie ich barwy (cecha niestała)

W^riek 14—16 iat:

a)    mutacja głosu,

b)    wyraźne owłosienie w okolicy narządów płciowych i pi czątek owłosienia pod pachami;

c)    zgrubienie rysów twarzy;

d)    zmazy nocne.

Wiek lft—18 lat:

a)    głos czysty, męski;

b)    kręcone włosy w owłosieniu w okolicy narządów płcio wych i pod pachami, początek owłosienia na brzuchu

i piersi;

c)    wzrost siły mięśniowej i męska budowa ciała.

d)    wy raźniejsze rysy twarzy;

e)    wyraźna zmiana profiiu szyi (tzw. jabłko Adama)

Podobnie jak u dziewcząt, i tutaj również zaznacza się określona kolejność występowania pewnych cech. A więc np. mutacja głosu (która zmienia go na niższy o prawie całą oktawę) występuje wcześniej niż zmiana profilu szyi przez pojawienie się wystającego ,,jabłka Adama” (povrum Adami). Owłosienie występuje stopniowo najpierw' na twarzy na górnej wardze, potem na brodzie i w kolicy narządów płciowych, potem pod pachami, następnie na brzuchu i piersiach.

Owłosienie w okolicy narządów' płciowych najpierw' pojawia się koło prącia, potem występuje powyżej spojenia łonowego aż do pępka, tworząc znany typ owłosienia męskiego. Włos, pierwotnie prosty, staje się kręcony. Jądra i prącie rosną bardzo szybko. Worek mosznowy wydłuża się. marszczy i skóra na nim wyraźnie ciemnieje.

Wzrost i proporcje ciała w okresie dojrzewa-n i a. Jak to już było wymienione w zestawieniu cech występujących w różnych odcinkach okresu dojrzewania jednym z wcześniejszych i jaskrawych objawów dojrzewania jest szybki przyrost wzrostu. Przyrost ten tym łatwiej daje się zauważyć, że najszybciej dziecko rośnie w lecie, i po wakacjach uderza nas 'o gwałtowne wyciągnięcie się wzwyż — pierwszy często zwiastun rozpoczynającego się dojrzewania.

Przy zestawieniu pomiarów masowych roczny przyrost wzrostu wynosi 6—7 cm, w rzeczywistości jest on znaczne większy, ale nierównomierność co do czasu dojrzewania młodzieży maskuje wynik. Toteż przy indywidualnych pomiarach nierzadkic są przypadki zaobserwowanych przyrostów rocznych wzrostu 10—12 cm. Dziewczęta zaczynają „wyciągać się” w okresie dojrzewania o 2 lata wcześniej od chłopców, toteż będąc dotąd przeciętnie stale niższe, przerastają teraz w 11 r. życia chłopców, aby ustąpić im znowu w pomiarach koło 14 r. życia.

Ze zrozumiałych wzgiędów razem ze wzrostem powiększa się i u'aga dzieci. Wielkości te jednak nie idą równolegle. Młodzież rośnie pierwotnie szybciej, niż przybywa na wadze, i w pierwszym okresie dojrzewania razi na ogól chudością. U dziewcząt może jednak okres tycia poprzedzić okres wyrastania. Później szybkość wzrostu znacznie maleje, często dość wcześnie ustaje zupełnie, a waga nadal wzrasta. Jest to okres tycia ustroju.

Nie tylko to jest ciekawe, że młodzież tak szybko rośnie w okresie dojrzewania, ale i to, że poszczególne odcinki ciała biorą nierówny udział we wzroście. Wystarczy rzucić okiem na tzw. podlotka czy chłopaka w udeku 14—16 lat, aby stwierdzić niezgrabność postawy i ruchów. Długie nogi i ręce, dłonie i stopy,

7.i