10str

68

2. PODSTAWOWE KATEGORIE POLITOLOGICZNE

1)    interes polityczny sensu stricto, czyli dążenie podmiotów społecznych do udziału w sprawowaniu władzy za pośrednictwem państwa, systemu partii politycznych i organizacji społecznych;

2)    interes polityczny sensu largo, czyli dążenie dużych grup społecznych do realizacji swoich interesów przy udziale władzy politycznej.¹

Interesy polityczne, jak prawie wszystkie kategorie politologiczne, nie są zjawiskiem jednoznacznym. Proponujemy ich klasyfikowanie według następujących kryteriów: 1) podmiotu interesu; 2) przedmiotu interesu; 3) stopnia uświadomienia interesu; 4) zakresu sprzeczności interesów. Ad 1. Według kryterium podmiotu interesu wyróżniamy interesy:

-    ogólnospołeczne, czyli społeczeństwa jako całości (np. pragnienie życia w pokoju)²;

-    narodowości i grup etnicznych (np. możliwość zachowania odrębności swojej kultury);

-    grup społecznych;

-jednostek.³

Ad 2. Według kryterium przedmiotu interesu wyróżniamy interesy:

-    ekonomiczne;

-    ideologiczne;

-    społeczne;

-    kulturalne itp.⁴

Ad 3. Według kryterium stopnia uświadomienia interesu wyodrębniamy interesy:

-    uświadomione (całkowicie lub częściowo);

-    nieuświadomione.

Ad 4. Według kryterium zakresu sprzeczności interesów wyodrębniamy interesy:

69

i:

POTRZEBY I INTERESY POLITYCZNE

-    zbieżne;

-    kompromisowe;

-    sprzeczne.

Oprócz powyższych mogą być stosowane także inne kryteria klasyfikacyjne. Ich zastosowanie zależy bowiem od podejścia do omawianych problemów.

2.4.3. Artykulacja potrzeb i interesów

Artykulacja potrzeb i interesów jest określana w literaturze przedmiotu wielorako.⁵ W naszym ujęciu (Ryc. 6)⁶'

artykulacja potrzeb i interesów to proces podejmowania działań zmierzających do zaspokojenia potrzeb i interesów określonych podmiotów,

od momentu wyodrębnienia się potrzeb do ich zaspokojenia.

.Artykulacja		Koordynacja (agregacja)		Decyzja
interesów		interesów	W	polityczna

Wejście”    Konwersja    „Wyjście”

" ^J    wewnątrzsystemowa

Ryc. 6. Uproszczony schemat procesów politycznych

Istotną rolę odgrywają zwłaszcza procesy koordynacji (agregacji) interesów, rozumiane jako takie działania polityczne, które prowadzą do formułowania ogólnej linii politycznej, w ramach której interesy grupowe i indywidualne artykułowane w systemie są wiązane, wzajemnie uzgadniane i dostosowywane do siebie, drogą różnych mechanizmów politycznych, takich jak kompromisy, ugody, przetargi, porozumienia.⁷

1

   Por. Z. Zarzycki: Polityczna artykulacja interesów. (Próba określenia pojąć), „Studia Nauk Politycznych”, 3(1981), ss. 165-166.

2

   D. M a r k o w s k i: Układy integracji społeczeństwa polskiego a system polityczny, „Studia Nauk Politycznych”, 4(1987), ss. 24-26 wyróżniając interesy ogólnospołeczne i interesy partykularne wskazał, iż te ostatnie mogą się kształtować ze względu na: 1. zróżnicowanie zawodowe, 2. regionalny podział kraju, 3. demograficzne zróżnicowanie społeczeństwa, 4. zróżnicowanie organizacyjne, wynikające z faktu, iż w każdym społeczeństwie istnieją rozliczne instytucje i organizacje, do których należy' się na mocy urodzenia lub dobrowolnego akcesu.

3

   Por. DobrowolskiWróbel: Wprowadzenie..., ss. 102-103.

4

   Tamże.

5

   ~

6

D o b r o w o 1 s k i, W r ó b e 1: Wprowadzenie..., s. 108.

Por. J. P. G i e o r g i c a: Procesy koordynacji interesów w socjalistycznym systemie politycznym, [w:] Teoria polityki i stosunków międzynarodowych (niektóre problemy), (red. nauk.) E. Pałyga i W. J. Szczepański, COM SNP, Warszawa 1979, s. 34.

7

Tamże, s. 34.