168 69

interpretacji, te wyjaśnianie genetyczne Jest układem swoistych wyjaśnień nomologic/nych, w których wyrżnie sformułowano Jedynie warunki poc/ątko-wc. natomiast odpowiednie prawa ogólne zostały pozostawione w domyśle juko dostatecznie znane, oczywiste czy te) założone z góry (podobnie jak to mu miejsce przy wnioskowaniach entymemntycznych),

3,3.5. Sprawdzani® hipotez

Jak już wspomniano, hipotezy przyjmowane dla wyjaśnieniu pewnych ta któw wymagają weryfikacji, czyli sprawdzenia.

Sprawdzanie jest to rodzaj rozumowania polegający na wyprowadzeniu z danej hipotezy takich następstw (logicznych), które mają formę zdart obserwa cyjnych i dzięki temu ich wartość logiczna jest lub może być ustalona na pod suwie obserwacji czy eksperymentu.

Jeśli jakieś następstwo (N) danej hipotezy (H) okaże się prawdziwe, to hipoteza ta sujc się częściowo potwierdzona (zweryfikowana). Nazywa się to wówczas sprawdzaniem pozytywnym bądź konfirmacją (z. łae. cot\flmatio -utwierdzenie). Sprawdzanie takie przebiega według następującego (uproszczonego) schematu:

Czy H? odp.:    H -»N

N

więc: przypuszczalnie H

Jest to rozumowanie zawodne, stanowiące progresywną redukcję. Można je /ilustrować następującym (uproszczonym) przykładem.

Aby wyjaśnić, dlar/ego przed chwilą w moim pokoju zgasła lampa, przyj* mujc hipotezę, że wyłączono prąd w elektrowni W celu sprawdzenia tej hipotezy wyprowadzani z niej następstwo, iż. u sąsiadów zamilknie odbiornik radiowy z dokuczliwą muzyką. Stwierdzenie, że faktycznie ta muzyka ucichła, sta ■owi częściowe potwierdzenie dla mojej hipotezy. Jeśli ponadto potwierdzą się dalsze następstwa, np. że w całej dzielnicy zapadła ciemność, to prawdopodobieństwo, że ta moja hipoir/a jest słuszna, jeszcze bardziej wzrośnie, nigdy jadnafc na lej drodze nic miźna osiągnąć całkowitej pewność i Otóż podobna, choć zwykłe o wiele bardziej /łożona, sytuacja zaclaal/i w tego rodzaju ro/.u

16K

tiaiwiuiita h naukowych Odpowiednio zweryfikowane hipotezy są w pewnych okolicznościach przyjmowane jako prawa naukowe, chociaż nie znajduje się dla nich całkowitego uzasadnienia

Jeżeli podczas sprawdzania jakiekolwiek następstwo (N) danej hipotezy (H) okaże się lałs/ywe, to hipoteza ta zostaje wtedy obalona (sfsjsy/ikowsns) Tego rodzaju rozumowanie nazywa się sprawdzaniem negatywnym bądź faiayfika cją Uproszczony schemat, według jakiego przebiega to rozumowanie ma wówczas postać:

Czy H?	odp,:	H-żN ~N
	więc:

Juk łatwo zauważyć, jest to rozumowanie dedukcyjne, opatie na regule MT (modus lollerulo lollrns), a więc niezawodne. Dia ilustracji wróćmy do powyższego przykładu. Gdyby wśród następstw naszej hipotezy znalazło się choćby jedno zdunie fałszywe, np. okazałoby się, ze me /upadla ciemność w całej <jżiel-nicy, to hipoteza, że wyłączono prąd w elektrowni, już przez to samo zostałaby sfaJsyfikowana i należałoby ją odrzucić.

Trzeba jednak pamiętać, iż w praktyce naukowej sytuacja ta zwykle nk wygląda tuk prosto. Najczęśe(ej bowiem następstwa wyprowadza się nie z samej hipotezy, którą mamy sprawdzić, lecz z koniunkcji zdali, na którą składają się, oprócz tej hipotezy, inne jeszcze zdania przyjmowane przez pas za prawdziwe, np. pewne warunki początkowe składające się na ekaplanans bądź jakaś teoria naukowa. W takiej sytuac ji fab/ywość następstwa mc przesądza jeszcze o fał s/.ywości danej hipotezy, a tylko o fah/ywości owej racji w postaci koniunkcji. Może się natomiast okazać, że fałszywy jest inny człon tej koniunkcji, np wa runek początkowy (P), u mc dana hipoteza (H), Odpowiedni schemat imałby więc wówczas postać:

Czy H?    odp: (Ha P)-oN

«N

więc:    «(H a P)

Stąd natomiast na podstawie reguły NK (negowania koniunkcji) otrzymamy:

~H v -P.