178 (2)

178 Referendum

Jeśli chodzi o referendum ogólnokrajowe, to podstawowa regulacja jest zawarta w art. 125 konstytucji, który ogólnie mówi o referendum przeprowadzanym w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa. Konstytucja wyróżnia też dwie sytuacje szczegółowe, gdy może lub musi dojść do referendum:

1)    Artykuł 90 ust. 3 konstytucji stanowi, że w formie referendum może dojść do wyrażenia zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej, na podstawie której Polska przekaże organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach. Wyrażenie tej zgody może nastąpić albo w drodze ustawy - wówczas konieczne jest uzyskanie większości dwóch trzecich głosów w obu izbach (art. 90 ust. 2) lub w drodze referendum - wybór drogi procedowania należy do Sejmu (art. 90 ust. 4). Jeżeli jednak zostanie wybrana droga referendalna, ale wynik referendum okaże się niewiążący (tzn. w referendum weźmie udział mniej niż połowa uprawnionych do głosowaniu; zob. pkt 177), to Sejm może (ale nie musi), w drodze ponownej uchwały, przyjąć parlamentarny tryb wyrażenia zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej (art. 75 ustawy z 14 marca 2003 roku o referendum ogólnokrajowym - dalej: uro - którego konstytucyjność została potwierdzona w wyroku TK z 27 maja 2003 roku, K 11/03; zob. też pkt 47). Referendum w sprawie wyrażenia zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej jest przeprowadzane według zasad określonych w art. 125 konstytucji (zob. też art. 68 uro). Referendum takie odbyło się, jak wiadomo 7 i 8 czerwca 2003 roku (zob. szerzej pkt 397), zobowiązując prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej do ratyfikowania układu wprowadzającego Polskę do Unii Europejskiej. Natomiast nie przyjęto formy referendalnej dla wyrażenia zgody na ratyfikację traktatu z Lizbony w 2008 roku (zob. pkt 388).

2)    Artykuł 235 ust. 6 konstytucji stanowi, że referendum może się stać elementem procedury zmiany konstytucji, ale dopiero po uchwaleniu przez Sejm i Senal ustawy zmieniającej konstytucję, i tylko przy spełnieniu dwóch przesłanek:

a)    zmiana musi dotyczyć przepisów zawartych w rozdziałach I, 11 lub XII konstytucji, a więc zmiana przepisów zawartych w pozostałych rozdziałach nie może się stać przedmiotem referendum,

b)    przeprowadzenia referendum musi zażądać prezydent. Senat bądź grupa posłów obejmująca co najmniej jedną piątą ustawowego składu Sejmu (tj. dziewięćdziesięciu dwóch posłów); w takiej sytuacji żądanie referendum może się stać formą opozycji wobec już przyjętej poprawki konstytucyjnej; wówczas referendum musi zostać przeprowadzone, a zmiana konstytucji zostaje przyjęta, jeżeli opowie się za nią większość głosujących, nie ma natomiasi znaczenia frekwencja w głosowaniu (szczegóły referendum konstytucyjnego określone zostały w art. 76-79 uro).

Artykuł 125 ust. 5 konstytucji stanowi, że „[...] tryb i zasady przeprowadzania referendum określa ustawa”. Obecnie jest to ustawa z 14 marca 2003 roku o referendum ogólnokrajowym. Zawiera ona najpierw postanowienia wspólne dla wszystkich rodzajów' referendów przeprowadzanych na szczeblu całego kraju (w sprawach zaś w niej nieuregulowanych odsyła do odpowiedniego stosowania przepisów ustawy Ordynacja wyborcza do Sejmu RP i do Senatu RP; art. 92 uro), a następnie postano-