10

Id — średnica zewnętrzna gwintu śruby,

D — średnica zewnętrzna gwintu nakrętki (na rys. 6.2

d₂ średnica podziałowa śruby,

D₂ -- średnica podziałowa nakrętki.

d, — średnica rdzenia śruby (na rys. 6.2 — (/-,),

2), — średnica, otwory nakrętki,

!! t„ głębokość nośna gwintu w gwintach o zarysie trójkątnym, tj. i'    głębokość, na jakiej śruba styka się z nakrętk ą. — t„ ~ 0,5 (d-Dj).

II_} — głębokość nośna gwintu w gwintach trapezowych, j    P ~ skok gwintu (w gwintach jednokrotnych — skok gwintu jesf:

i    równy podziałce gwintu),    ■    ,

y — wznios linii śrubowej,

‘    x — kąt zarysu gwintu,

t    d_s — średnia średnica robocza odpowiadająca środkowi współpra-

j    cujących zarysów* gwintu śrnby i nakrętki — (/,.^: 0,5 (rf 4- D,).

ii    Pozostałe wymiary gwintu podano w odpowiednich normach. Zarysy

i    gwi ntów są znormalizowane, W b u d o w i c m a s zy n n aj czę ści ej s ą s t o s o ■-

!    wane gwinty metryczne i trapezowe. W tablicy 32 są podane wymiary

nominalne gwintów metrycznych (/ normy PN-7O/M-O20ł3 wybrano j tylko gwinty uprzywilejowane). ;i w tablicy 33 — wymiary gwintów trapezowych symetrycznych. Podane w powyższych tablicach wymiary |    nominalne gwintów różnią się od wymiarów* rzeczywistych. Wymiary

i    rzeczywiste gwintów zależą od tolerancji wykonania zarówno narzędzi,

j    jak t gwintów (decydujących m. in. o dokładności skoku t średnicy

■    podziałowej), od wartości luzów i innych czynników. W przykładach

(    i zadaniach zastosowano obliczenia oparte na wymiarach nominal

nych. Dokładniejsze dane można odszukać w Polskich Normach, np. wymiary graniczne gwint ów metrycznych śrub i nakrętek: — w normie PN-70/M-02037, a ich tolerancje — w normie PN-70/M-02113,

OBt.ICŻ.ANIKGWINiÓW

Zasady obliczania gwintów. Oznaczenia stosowane wc wzorach:

Q — siła osiowa obciążająca złącze gwintowe,

F — siła obwodowa do obracania nakrętki,

F_r — siła ręki przyłożona na kluczu,

Qr ~ siła poprzeczna działająca na jedną śrubę,

! Q₀ — siła napięcia wstępnego.

O¹ -- siła napięcia resztkowe go.

Q_r — zewnętrzna siła robocza,

0„ — osiowa siła zastępcza,

o - kąt tarcia,

p¹ - pozorny kąt tarcia,

p' — pozorny współczynnik tarcia — u\ ==--— tg o¹.

. cos -2

i). — średnica zewnętrzna powierzchni oporowej nakrętki,

D„, — średnica wewnętrzna (średnica otworu) nakrętki,

r„ — średnie ramię sił tarcia na powierzchni oporowej nakrętki,

.V/, - moment obrotowy śruby lub nakrętki (równy w przybliżeniu momentowi tarcia na gwincie),

M i — moment tarcia występujący na powierzchni oporowej,

/    — czynna długość klucza,

S„ — pole powierzchni nacisku na styku gwintu śruby i nakrętki,

S_r pole przekroju rdzenia śruby.

Obliczenia gwintów' można podzielić na:

J. Obliczenia związane z wyznaczeniem momentu potrzebnego do obracania nakrętki (lub śruby) oraz z określeniem samohamowności . gwintu i jego sprawiłości.

2. Obliczenia wytrzymałościowe.

Gwintem samohamownym nazywamy gwint, w którym obrót nakrętki względem śruby (lub odwrotnie) może nastąpić wyłącznic przy tiżyciii dodatkowej siły obracającej nakrętkę (lub śrubę).

Warunek samohamowności gwintu

(6.1)

Siła obwodowa F obracająca nakrętkę (lub śrubę)

(6.2)

Znak plus przyjmuje się dla ruchu w górę, czyli ruchu przeciwnego kierunkowi obciążenia siłą O, np. przy dokręcaniu nakrętki lub podnoszeniu ciężaru (podnośnik śrubowy).

Moment obrotowy M_t, niezbędny do obracania nakrętki

(6.3)

101