10

•i-

Id — średnica zewnętrzna gwintu śruby,

D — średnica zewnętrzna gwintu nakręlki (H3 rys, 6.2 ■- Pąk d₂ — średnica podziałowa śruby,

D₂ średnica podziałowa nakrętki. d, - średnica rdzenia śruby (na rys. 6.2 —d ,), i D, - średnica, otwory nakrętki,

ii    -- głębokość nośna gwintu w gwintach o zarysie trójkątnym, tj.

i    głębokość, na jakiej śruba styka się z nakrętką— t,_:- 0,5(d~Dj).

i    U, - głębokość nośna gwintu w gwintach trapezowych,

'    P - skok gwintu (w gwintach jednokrotnych — skok gwintu jest

równy podziałce gwintu),    ,

;    y ~ wznios linii śrubowej,

;    x — kąt zarysu gwintu,

• •    — średnia średnica robocza odpowiadająca środkowi wspólpra-

I    cujących zarysów' gwintu śruby i nakrętki -- </, = 0,5(d-f D,

i Pozostałe wymiary gwintu podano w odpowiednich normach. Zarysy ■ gwintów' są. znormalizowane. W budowie maszyn najczęściej są słoso-1 Wane gwinty metryczne i trapezowe. W tablicy 32'są podane wymiary nominalne gwintów metrycznych (z normy P-N-7O/M.-O20J 3 wybrano j tylko gwinty uprzywilejowane), a w tablicy 33 — wymiary gwintów trapezowych symetrycznych. Podane w powyższych tablicach wymiary | nominalne gwintów różnią się od wymiarów rzeczywistych. Wymiary rzeczywiste gwintów zależą od tolerancji wykonania zarówno narzędzi,

| jak i gwintów (decydujących m. in. o dokładności skoku i średnicy podziałowej), od wartości luzów i innych czynników. W przykładach i zadaniach zaslosowano obliczenia oparte na wymiarach nominalnych. Dokładniejsze dane można odszukać w Polskich Normach, np. wymiary graniczne gwintów metrycznych śrub i nakrętek: — w normie PN-70/M-02037, a ich tolerancje — w normie PN-70/M-02.1.13,

<t.2. ODUCZANI K (, Wt NTÓ W

Zasady obliczania gwintów. Oznaczenia stosowane wc wzorach: O — siła osiowa obciążająca złącze gwintowe,

F — siła obwodowa tło obracania nakrętki,

F_r — siła ręki przyłożona na kluczu,

Qt ~ siła poprzeczna działająca na jedną śrubę,

Q_g — siki napięcia wstępnego,

i

i

-t

t

ł;:-

O¹ — siła napięcia resztkowego.

Q_r — zewnętrzna siła robocza,

O_z — osiowa siła zastępcza,

o - kąt tarcia,

q' — pozorny kąt tarcia,

ąt' — pozorny współczynnik tarcia — /.t‘=--■= tgg',

cos_?-

U. — średnica zewnętrzna powierzchni oporowej nakrętki,

D_w — średnica wewnętrzna (średnica otworu) nakrętki,

.r_k — średnic ramię sił tarcia na powierzchni oporowej nakrętki,

M, - moment obrotowy śruby łub nakrętki (równy w przybliżeniu momentowi tarcia na gwincie),

M , - moment tarcia występujący na powierzchni oporowej,

/    — czynna długość klucza,

S„ — pole powierzchni nacisku na styku gwintu śruby i nakrętki,

S_r — pole przekroju rdzenia śruby.

Obliczenia gwintów można podzielić na:

J. Obliczenia związane z wyznaczeniem momentu potrzebnego do obracania nakrętki (lub śruby) oraz z określeniem samohamowności . gwintu i jego sprawiło ści.

2. Obliczenia wytrzymałościowe.

Gwintem samohamownym nazywamy gwńit, w którym obrót nakrętki względem śruby (lub odwrotnie) może nastąpić wyłącznic przy li życiu dodatkowej siły obracającej nakrętkę (lub śrubę).

Warunek samohamowności gwintu

V < l>‘    (6.1)

Siła obwodowa V obracająca nakrętkę (lub śrubę)

f= Q-^(y±s')    (6.2)

Znak plus przyjmuje się dla ruchu w górę, czyli ruchu przeciwnego kierunkowi obciążenia siłą Q, np. prz.y dokręcaniu nakrętki lub podnoszeniu ciężaru (podnośnik śrubowy).

Moment obrotowy M,, niezbędny do obracania nakrętki

M_l ■= F■ ^ - 0,5(2-r/_s- tgfy + e¹)    (6.2)

101