375

Władza sądownicza. Trybunał Stanu

I. Odpowiedzialność konstytucyjna

361. B „i a już mowa o tym, że w rozwoju parlamentaryzmu wykształciły się dwie jntdstawowe formy odpowiedzialności egzekutywy: odpowiedzialność parlamentarni i odpowiedzialność konstytucyjna (zob. pkt 250). Przypomnijmy, że odpowiedzialność parlamentarna (polityczna) to odpowiedzialność za polityczny kierunek ■prawowania urzędu oraz za podejmowane akty i decyzje. Prawo pociągnięcia do odpowiedzialności politycznej przysługuje parlamentowi (a z reguły tylko jego pierwszej >/.bie), zawsze będzie to więc odpowiedzialność realizowana z powodów politycznych i w oparciu o kryteria polityczne. Natomiast odpowiedzialność konstytucyjna (praw-"ii) to odpowiedzialność za naruszenie prawa, realizowana z inicjatywy parlamentu pr/cd organem władzy sądowniczej. Choć więc zawsze będzie to odpowiedzialność inicjowana w oparciu o decyzję polityczną, to proces jej realizowania będzie przebie-;.it w postępowaniu sądowym i w oparciu o kryteria prawne.

W rozwoju historycznym najpierw pojawiła się odpowiedzialność konstytucyjna, w średniowiecznej Anglii przybierając postać impeachment, kiedy to urzędnik kró-Vw.ski mógł być oskarżony przez Izbę Gmin, a organem orzekającym była Izba Lordów. Początkowo była to jedyna broń parlamentu w konfliktach z monarchą, łatwo się też domyślić, że usunięcie z zajmowanego urzędu nie było najgorszą karą, jaka IMitykała wówczas osoby skazane. Kiedy jednak na przestrzeni XVIII wieku uformowały się w Anglii mechanizmy parlamentarnej odpowiedzialności ministrów, procedura impeachmentu zeszła na plan dalszy, bo i tak nie mogła być stosowana uibec monarchy. Nawiązano jednak do tych wzorów zarówno w Konstytucji USA ) 1787 roku (wobec przyjętego tam systemu prezydenckiego impeachment, oparty na ■iirzucie naruszenia prawa, był jedyną formą odpowiedzialności osób zajmujących ijwyższe stanowiska w państwie, z prezydentem na czele), jak i w pierwszych kon-«iytucjach europejskich, które nie znały jeszcze procedury wotum nieufności, a więc rchanizmów odpowiedzialności politycznej. Wspomnieć należy o instytucji Sądu Sejmowego, wprowadzonej w Polsce jeszcze przed uchwaleniem Konstytucji 3 maja, 4 także instytucje odpowiedzialności konstytucyjnej, które zarysowały się w konsty-icjach państw niemieckich i które przewidywały też jej realizację przed specjalnym mlem sądowym - Trybunałem Stanu (Staatsgerichtshof).

Dualizm form odpowiedzialność pozostał do dzisiaj cechą charakterystyczną rozwią-iń zachodnioeuropejskich. Oczywiście, odpowiedzialność parlamentarna pełni obecnie rolę