398

z nich ma bowiem zmienione znaczenie w stosunku do podstaw. Jest to widoczne szczególnie wyraźnie w derywatach z formantem -anina, a także w derywatach oznaczających stany, zjawiska, dla których charakterystyczne są czynności, procesy nazwane podstawą: błyskawica to nie ‘błyśnięcie się’, ale ‘zjawisko polegające na tym, że błysnęło się’, ślizgawica, dujawica, sicipawica to zjawiska meteorologiczne polegające na występowaniu stanów nazwanych podstawowym czasownikiem (por. s. 416). Te znaczenia o charakterze mutacyjnym zostaną omówione na końcu rozdziału poświęconego rzeczownikom dewerbalnym (zob. 2.10.).

2.2. NAZWY SUBIEKTÓW CZYNNOŚCI, PROCESÓW I STANÓW (N SUB)

Derywaty należące do tej klasy nazywają nosicieli czynności, procesów i stanów wyrażonych werbalnie. Najliczniej reprezentowane są nazwy wykonawców czynności (zbieracz, śpiewak, mówca, żywiciel), znacznie mniej liczne są nazwy nosicieli procesów (osobowych, np. zmarzluch, i nieosobowych, np. roślina, zarost, porost), a także nosicieli stanów i relacji (osobowych, np. znawca, i nieosobowych, np. stojak, wisior, wyróżnik ‘to, co stoi, wisi, wyróżnia’, występ ‘wystająca (występująca) część czegoś’, nawis ‘coś, co nawisa’ itp.).

Nazwy osobowych i nieosobowych wykonawców czynności. Wykonawcy czynności to przede wszystkim osoby (maszyny, narzędzia i urządzenia typu dźwig, ciągnik, spychacz, odkurzacz, kosiarka uznajemy zasadniczo za środki czynności, por. 2.5., mimo że bardzo często wykonują czynności zupełnie samodzielnie). Nazwy osób wykonujących czynności odnoszą się w większości do indywiduów (oprowadzacz, obrońca, radca, zarządca), ale mogą też mieć znaczenie kolektywne, zwłaszcza w derywatach paradygmatycznych: rada ‘ci, co radzą’, obrona ‘ci, co bronią’, obsługa ‘ci, co obsługują’, zarząd ‘ci, co zarządzają’ itp. (por. Waszakowa 1993).

Nazwy nieosobowych wykonawców czynności, jeśli wyłączymy nazwy urządzeń, są znacznie mniej liczne. Należą tu terminy przyrodnicze o strukturze onomazjologicznej typu przeżuwacz (podrząd zwierząt roślinożernych), chowacz (n. chrząszcza), pełzacz (n. ptaka), pryskacz (n. ryby), drążęl (n. owada), rozchodnik (n. rośliny), a także nazwy przedmiotów, zjawisk typu brzęczyk, zjawa.

Nazwy nosicieli procesów i stanów. Jak widzieliśmy, nazwy nieosobowych wykonawców czynności są znacznie mniej liczne i odznaczają się niejednolitością formalną. To samo można powiedzieć także o nazwach subiektów nieagentywnych, tzn. nazwach nosicieli procesów i stanów. Są one mało liczne, rzadko trafiają się wśród derywatów z sufiksami typowo agentywnymi, np. -acz (wyjątkowo: posiadacz, ind. odczuwacz), -iciel, -ca (wyjątkowo znawca), -ak (wyjątkowo: bolak, zawisak n. motyla), wyrażane są przez formanty rzadkie: -och (śpioch), -eniec (ozdrowieniec), -ątko (żyjątko), -ątek (wrzątek), -0 (byt). Jedyna grupa bardziej zwarta oznaczająca procesorów

398