480

Parafraza przymiotników oceniających zawiera składnik ‘dobrze’, np. bitny Żołnierz ‘który dobrze się bije’. Derywaty te tworzone są za pomocą formantów:

-ny: rządny gospodarz, widny pokój, widny dzień ‘dzień, kiedy dobrze widać"; -liwy: życzliwy kolega.

Nie ma formantów wyspecjalizowanych w którejś z tych dwóch funkcji, ponadto przymiotniki kwantytatywne i oceniające są nieliczne.

Między wymienionymi grupami przymiotników predyspozycyjnych zachodzą neutralizacje. Znaczenie potencjalne często towarzyszy innym, w szczególności znaczeniu habitualnemu, por. pobudliwy pacjent ‘pacjent, który często bywa pobudzony’ i 'którego łatwo można pobudzić’, a także znaczeniu kwantytatywnemu i oceniającemu, np. pakowny kufer 'kufer, w który można dużo zapakować', ustawny pokój ‘pokój, w którym można dobrze (wygodnie) ustawić (meble)’ (zob. Grzegorczykowa 1984: 67). Neutralizacja zachodzi również między znaczeniem habitualnym a kwantytatywnym, np. chorowite dziecko ‘dziecko, które [stale || dużo] choruje'; myślący chłopiec ‘który (stale || dużo] myśli’ i kochająca matka.

2.4. CHARAKTERYSTYKA FORMANTÓW

Na zakończenie (w tabeli 1) podajemy zestawienie formantów wraz z przypisaną im charakterystyką semantyczną. Charakterystyka ta sprowadza się do oddzielenia formantów niepredyspozycyjnych i predyspozycyjnych, a w obrębie tych ostatnich do wydzielenia formantów potencjalnych i habitualnych (choó w niektórych wypadkach należałoby mówić raczej o znaczeniach kontekstowych derywatów).

Punktem wyjścia przy sporządzaniu listy formantów były ustalenia K. Kowalik (zob. s. 599-600, por. też Kowalik 1977) dotyczące sufiksów przymiotnikowych łączących się z podstawami czasownikowymi. Opierając się na tych ustaleniach, można stwierdzić też, że formant jest nieproduktywny lub że derywaty są nieliczne (izolowane). W tabeli uwzględnia się nie tylko formanty częste bądź produktywne, lecz także nieproduktywne, przede wszystkim -czy, -ły i -ty. Oto dalsze formanty nieproduktywne lub występujące w nielicznych derywatach: -(aljski: zwycięski, zapominalski', -isty || ysty: posuwisty, mżysty, -iwy, -awy: mściwy, kulawy, -ity: pracowity; -ki: sypki.

Do danych dotyczących funkcji semantycznych formantów rzadkich podchodzić trzeba bardzo ostrożnie wobec małej ilości odpowiednich derywatów i przykładów na ich użycia w tekstach.

Łącznie traktujemy formanty proste i złożone: -ski i -alski: zwycięski i zapominalski; -czy, -awczy, -niczy: twórczy, wychowawczy, holowniczy; -ny i np. -acyjny: ładowny, egzaminacyjny; a także -any, -ony i -ty. Natomiast w osobnych rubrykach są umieszczone formanty -ny i -alny oraz -liwy i -iwy -ze względu na specjalizację semantyczną formantu -alny i -liwy. Przymiotnik myślący ze względu na zjawisko neutralizacji pojawia się w dwu rubrykach.

Jak wynika z tabeli, najbardziej wielofunkcyjny, najmniej wyspecjalizowany jest formant -ny, derywujący przymiotniki wszystkich klas. Bardziej wyspecjalizowany jest formant -ty, któiy derywuje przede wszystkim przymiotniki nazywane przez R. Grzegorczykową rezultatywnymi, a ściślej te z nich, które

480