485

Wyróżniamy 18 klas znaczeniowych, a ściślej relacji semantycznych wyrażanych przez przymiotniki odrzeczownikowe (a dokładniej: ich znaczenia kontekstowe), np. użycia subiektowe, obiektowe. Powiązane to jest z wymienieniem ważniejszych formantów. Na niższym poziomie uwzględniamy role semantyczne określanego przez przymiotnik rzeczownika, który nazywa np. czynność lub któryś z argumentów. Testem służącym do rozróżniania tych 18 klas będą parafrazy grup A(N_podsl)N_okr. Ostatni punkt (3.3.) zawiera uwagi o formantach tworzących przymiotniki odrzeczownikowe.

3.2. PRZEGLĄD RÓL SEMANTYCZNYCH WYRAŻANYCH

PRZEZ UŻYCIA PRZYMIOTNIKÓW ODRZECZOWNIKOWYCH

3.2.1.    Użycia subiektowe (SUB)

Podstawa przymiotnika nazywa subiekt, natomiast rzeczownik określany nazywa czynność, proces lub stan, lub też obiekt przy nie wyrażonym predykacie.

1.    Relację między subiektem a predykatem ilustruje grupa praca nauczycielska ‘praca wykonywana przez nauczycieli’, por. także ‘nauczyciele pracują’ i ‘praca nauczycieli’ (dopełniacz podmiotowy). Określany rzeczownik nie zawsze jest nazwą czynności słowotwórczo motywowaną przez czasownik, np. operacja wywiadowcza, złodziejski proceder. Do tej grupy zaliczymy też przykłady, w których określany rzeczownik nazywa cechę: synowskie posłuszeństwo, uczniowska pilność.

2.    Relację między subiektem a obiektem lub rezultatem przy nie wyrażonym predykacie ilustruje grupa: piosenka żołnierska ‘piosenka, którą [śpiewają] żołnierze’, por. też ‘żołnierze [śpiewają] piosenkę’ i ‘piosenka żołnierzy’ (dopełniacz podmiotowy); zakażenia bakteryjne ‘zakażenia [spowodowane przez] bakterie’. Za subiekt uznamy też nazwę przedmiotu lokalizowanego, np. pola ryżowe ‘pola, gdzie [rośnie] ryż’. (Odrębnie potraktujemy subiekt posiadacza - zob. 3.2.3.)

W funkcji subiektowej występują przymiotniki derywowane różnymi formantami, przy czym żaden z nich nie wyspecjalizował się w tej funkcji: -owy: zamach wojskowy, dolegliwości sercowe, zapalenie wirusowe;

-ski: walki pięściarskie, nadzór inwestorski, wyskoki chuligańskie, miasto uniwersyteckie i -arski: warsztat meblarski, -owski: uczniowski wybryk;

-ny: rada familijna, ogród warzywny i -iczny || -yczny: wybuchy wulkaniczne, akcja terrorystyczna, -alny: decyzja kolegialna;

-any: zapach różany, siostrzane uczucia:

-iny\\-yny: matczyny niepokój:

-iwy || -ywy: robaczywe jabłko ‘jabłko, w którym jest robak’;

format paradygmatyczny: śpiew słowiczy, choroby niemowlęce, sarnie ślady.

3.2.2.    Użycia obiektowe (OB)

Podstawa przymiotnikowa nazywa obiekt, a rzeczownik określany może pełnić różne funkcje.

Relację między obiektem a predykatem (wyrażonym przez określany rze-

485