502

502 Zbigniew Pasek

Składnia języka polskiego wyróżnia różne relacje semantyczne w zdaniach współrzędnie złożonych pomiędzy ich członami¹ . Choć w analizowanych pieśniach powinny, zgodnie z protestancką perspektywą soteriologiczną, dominować zdania wynikowe, a nie warunkowe, sugerujące najpierw działanie człowieka, a następnie Boga, to można interpretować te zdania także jako try b warunkowy. Trudno jednoznacznie rozstrzygnąć, czy chodzi tu o nawiązanie do perspektywy człowieka; ujęcie warunkowe bliższe jest bowiem ,Judzkiej”, duszpasterskiej perspektywie. To z perspektywy doczesności zbawienie może być pojmowane jako „bycie w niebie”, jako konsekwencja uprzedniego życia na ziemi. W ujęciu ewangeli-kainym jest to suwerenny dar Boga. Paradoksalnie i niezamierzenie odkrywamy tu pewną styczność z katolickim widzeniem, dotyczącą jedynie perswazyjnych środków o charakterze duszpasterskim. Być może są to tylko echa pietyzmu lub arminiańskiej teologii, która za sprawą Wesleyów tak znacząco wpłynęła na genezę ewangelikalnej pieśni i nieco osłabiła w piśmiennictwie ewangelikalnym radykalizm dominującego tu kalwinizmu.

Niekiedy warunek ukryty jest za opisywaną wyżej sekwencyjnością czasów, jak np. w pieśni Kiedy żyłem w grzechach, w której znajdujemy następujący fragment: „Uwierz w niego jeszćże dziś, A będziesz zdrów” (ŚP 1981, nr 232, J.Rowe). Sens tych słów można oddać przez warunkowe stwierdzenie: jeśli się nawrócisz, będziesz zdrów. Można sformułować pogląd, że to perspektywa człowieka determinuje „warunkowe” widzenie problemu, perspektywa teologiczna - „wynikowe”. Dla wiernych śpiewających w zborze zbawienie czy potępienie to wynik i skutek życia. Dla wahających się nienawróconych - formuły powyższe brzmią bardziej jak warunek. Zdecydowane określenie w pieśniach ,jeśli-to” wzywa ich do porzucenia religijnej obojętności i stawia przed jedynym możliwym wyborem: albo zbawienie z Bogiem, albo potępienie bez Boga. W zakończeniach wielu pieśni pojawia się taki ukryty tryb warunkowy, np.: „Żywot wieczny nam zapewni Pan Bóg sam7 gdy będziemy ufać Jezusowi” (ChP 1948, nr 381) czy „Te Jego rany sine/ Balsamem naszych ran;/ Kto wstąpił w ich głębinę, /Ten posiadł błogi stan” (ŚP 1981, nr 535, J. Paul, Twe czoło smutki mroczą). Sam tryb warunkowy jest tu nieco ukryty, można go ukazać przez odwrócenie relacji: ,jeśli zaufasz”, to „żywot wieczny nam zapewni”.

Można pokusić się w świetle tych uwag o uogólnienie odnoszące się do ewangelikalnegó nawrócenia, które jawi się jako zmiana semantycznej klasyfikacji zdań. Zdania, które dla niewierzących mają znaczenie warunkowe, stają się dla nawróconych chrześcijan wynikowymi. Czynnikiem, który determinuje tę klasyfikację, jest przyjęcie w akcie wiary ewangelikalnej doktryny soteriologicznej.

Stosowane w tekście skróty tytułów śpiewników

ChP - Chwalebna Pieśń GW — Głos Wiary HS — Harfa Syjońska ŚP - Śpiewnik Pielgrzyma PNW - Pieśni Nadziei i Wiary EwP — Ewangelia w Pieśni

^u S Jodłowski, Podstawy polskiej składni. Warszawa 1977, s. 200 n.