67

METASOMATOZA

Metasomatoza jest procesem polegającym na częściowym lub całkowitym zastępowaniu w skałach ich pierwotnych substancji przez inne składniki chemiczne. Zjawiska metasomatyczne towarzyszą procesom metamorficznym, magmowym oraz osadowym (głównie diagenetycznym). Jednak największe znaczenie i zasięg wykazuja_u one podczas przeobrażeń metamorficznych. Przemieszczanie składników chemicznych odbywa się zazwyczaj dzięki dyfuzji jonów poprzez sieci krystaliczne minerałów. Substancje są też często przenoszone przez roztwory intergranularne bądź migrują w formie gazów. Rozprzestrzenianie się metasomatyzujących roztworów w znacznym stopniu ułatwiają spękania, uskoki oraz obecność różnego rodzaju skał kataklastycznych, jak brekcji tektonicznych, kataklazytów oraz mylonitów. Uruchomione składniki mineralne wędrują bądź na niewielkie odległości (imetasomatoza lokalna), prowadząc między innymi do dyferencjacji metamorficznej, bądź rozprzestrzeniają się na duże obszary (metasomatoza regionalna), tworząc niekiedy charakterystyczne fronty metasomatyczne. Migrujące na znaczne odległości substancje chemiczne wchodzą w reakcje z minerałami budującymi tamtejsze skały, prowadząc do stopniowego tworzenia się nowych minerałów. Podczas tych procesów często uwalniają się inne pierwiastki, jony lub cząsteczki, które z kolei same ulegają migracji. Do najbardziej mobilnych elementów należą potas i sód. Doprowadzenie tych pierwiastków powoduje wzbogacanie się skał w skalenie. Proces ten wiążący się z ilościowym wzrostem skaleni, zwany jest fefdspatyzacją. Prowadzi on też do stopniowego wybielania skał, czyli do ich leukokratyzacji. Procesy metasomatyczne powodują niekiedy przechodzenie różnych skał wyjściowych w granity, poprzez dostarczanie wszelkich, koniecznych do tecio

J * i I    '    J