8 (63)

Z Mulimi. Rcró !W..« llurackich. 1Wbw*w» 2004 ISBN Kł411-1421‘1-7.b* WN PWN 21)04

i znaczenie dzieła sztuki nie zależy od obiektywnego czy też zjawiskowego świata, ale od świadomości artysty, która zawiera jemu tylko właściwe wyobrażenia. Dobry artysta to ten, który potrafi „zmysłowo przedstawić idee rozumu". Czyni to poprzez wymyślenie idei estetycznych. Idea estetyczna to:

...takie (wytworzono pracz wyobraźnię! przedstawienie, które daje dużo do myślenia, przy czym jednak żadna określona myśl, tzn. pojęcie, nie może być mu adekwatne i. co za tym idzie, żadna mowa ani całkowicie go ująć, ani zrozumiałym uczynić go nie może Nietrudno zauważyć, że jest ona odpowiednikiem (pendant) idei rozumowej, będącej na odwrót pojęciem, któremu żadna naoczność (przedstawienie) wytworzona przez (wyobraźnię) adekwatna być nic może'*

Działalność artysty, poety głównie, jawi się jako dwustopniowy przekład: powinien on „...wynajdywać idee dla danego pojęcia, u z drugiej [strony] trafny dla nich wyraz, dzięki któremu wywołany tym wszystkim subiektywny nastrój umysłu może, jako towarzyszący pewnemu pojęciu, być przekazany innym"¹⁶.

Odniesienie poezji do idei umysłu, a nie do rzeczywistości obiektywnej, uzasadnia twórczość fantastyczną. Co więcej, Kant wskazuje na wyjątkową doniosłość estetyczną przedstawień fantastycznych. W jego ujęciu sztuka pozbyła się tego ograniczenia, jakim była rozmaicie rozumiana prawda czy prawdopodobieństwo. Nakierowana na przedstawianie i wyrażanie idei, zyskuje wymiar tematyczny o wiele większy, aniżeli to formułowały dotychczasowe teorie¹⁷. W koncepcji Kanta poezja, a szerzej, cala sztuka, stanowi działalność symboliczną.

Filozof odróżnia przedstawienie symboliczne i schematyczne.

Wszelka hypotypoza (przedstawienie unaoczniające, subiectio sub adspectum| jest jako uzmysłowieniu dwojaka: albo schematyczna, gdy pojęciu, uchwyconemu przez intelekt,

¹⁵ Ibidem, s 242.

'• Ibidem, s 247.

Por.: „Poeta odważa się zmysłowo przedstawiać idee rozumu o niewidzialnych istotach, królestwo niebieskie, piekło, wieczność, stworzenie świata itp albo też odważa się to, czego przykład znajduje wprawdzie w doświadczeniu, jak np. śmierć, zazdrość i wszystkie występki, a także miłość, sławę itp., uzmysłowić wychodząc poza granice doświadczenia za pośrednictwem wyobraźni usiłującej dorównać przykładowi rozumu w osiąganiu tego, co najwyższe, i to uzmysłowić w takiej pełni dla jakiej nie można znaleźć przykładu w przyrodzie. Terenem, na którym zdolność tworzenia idei estetycznych może objawić się w całej swej pełni. Jest właściwie poezja". Ibidem, s. 243

62