Barbie (23)

jeżeli wiedzą oni, że tak nie jest. Ciotka Jemima czy Scarlett 0’Hara są podobnie jak Barbie ikonami wyobrażonymi, które pozwaląją na ustalanie w wyobraźni stosunku do rasy, pici i kobiecości. Często ikony tego rodzaju nie wywołują świadomej refleksji na te tematy, nawet jeśli dla jednych są ewokacją rasizmu i mizogynii, a dla innych budzącą protesty zniewagą.

Ikona fantastyczna natomiast ma swój wkład w kulturę dzięki wyolbrzymianiu tego, co rzeczywiste, możliwe lub prawdopodobne. Ikona ta zaprasza do fantazjowania, do gry w „tak jakby” do granic możliwości. Barbie jest tego rodzaju ikoną, jest nią też Superman oraz bohaterki rozkładówek „Playboya”. Ikony fantastyczne mogą uwolnić ludzką fantazję z krępujących ją więzów i ograniczeń kulturowych. Reklamy lalki Barbie odwołują się do jej fantastycznego charakteru. Pojawiają się w nich bez przerwy „marzenia”, „oczarowania”, „baśnie”, „magia”, „romanse” i „nostalgia” oraz, rzecz jasna, „fantazja”. Ikony fantastyczne, takie jak Barbie, mogą rozsadzić emocjonalne i poznawcze granice świadomości, ale to, czy rzeczywiście działają w ten sposób, zależy od motywów i zainteresowania jednostki. W znacznym zatem stopniu ikony są tym, co czynią z nich ludzie uwikłani we własną rzeczywistość.

W doświadczeniu człowieka Barbie przyjmuje więc postać ikony. Ten kawałek plastiku staje się reprezentacją różnych pozycji społecznych: kobiety, młodej osoby dorosłej, osoby białej, żeby zacząć od nąjbardziej oczywistych. To, co Barbie sobą przedstawia, uzależnione jest też od tego, na co pozwala jej plastikowa postać. Barbie nie ma męża, córki ani syna; nie ma też szefa, nauczycieli, pastora, rabina ani księdza, nie ma sąsiadów. Jej świat obraca się wokół niej i jej przyjaciół, łącznie z Kenem, jej chłopakiem. Barbie jest zatem kwintesencją krańcowego indywidualizmu w żeńskiej postaci. Może być wyalienowaną córką, reprezentować skrąjny narcyzm, wyizolowane ego lub absolutną monadę. Jednak dla większości ludzi Barbie jest przede wszystkim kobieca. Zaczniemy więc w rozdziale pierwszym od przyjrzenia się jej kobiecości, która tak ją wyróżnia.

Tymczasem chciałabym przedstawić kilka faktów dotyczących tej niezwykłej ikony kultury oraz podzielić się moimi doświadczeniami nabytymi podczas zawierania z nią znajomości. Ostatnie słowa zwracają uwagę na potęgę charakteru nieożywionych ikon kultury, które traktujemy jak osoby. Zaczynają żyć one własnym życiem i trudno mówić o nich jak o nieożywionych przedmiotach. Statua Wolności staje się Lady Liberty, podobnie jak Barbie staje się osobą, z którą „zawiera się znajomość”. Ikony ożywiąją przede wszystkim związane z nimi wspomnienia, doświadczenia i fantazje wielu ludzi. Jednak znaczenia, które oni tworzą, nie powstąją zupełnie przypadkowo. Znaczenia Barbie kształtowane są na przykład przez Mattel, Inc.,' tak jak znaczenia Statui Wolności przy udziale nauczyciela. Firmą Mattel, Inc. zajmę się szerzej nieco dalej, na razie chciałabym tylko złożyć ukłon w jej stronę, chyląc jednocześnie czoło przed siłą ludzkich doświadczeń i podkreślając, że na kartach tej książki Barbie będzie raczej osobą niż rzeczą. Poświadcza to jej status ikony kultury, choć jest jedynie wierzchołkiem lśniącej „ikonicznej” góry lodowej.

Sądziłam, że wiem, czym jest ikona kultury, dopóty, dopóki nie zaczęłam pogrążać się w świecie Barbie. Jak niewiele wiedziałam! Zaledwie kilka miesięcy temu myślałam, że „lalka Barbie” oznacza tylko jedną rzecz: nieożywioną lalę ubraną w modne ciuchy pochodzące z jej wielkiej szafy. Nie wiedziałam o istnieniu Barbie

Mattel, Inc. jest producentem lalek Barbie; więcej informacji o firmie znąjduje się w rozdziale 4 Tworzenie ikony (przyp. tłum.).

21