ble05

inne poradnie specjalistyczne, np. poradnię wczesnej interwencji. Działalność ich poza diagnozowaniem ogranicza się do terapii ciągłej lub doraźnej, w zależności od potrzeb i warunków społeczno-ekonomicznych. W terapii tak organizowanej prowadzi się przede wszystkim instruktaż dla rodziców i opiekunów dziecka, który ma za zadanie utrwalanie i wprowadzanie nowych elementów do terapii domowej.

Wszystkie dzieci objęte są stałą opieką medyczną przez zakłady opieki zdrowotnej, tu też najczęściej zauważane są dysharmonie rozwojowe, również w przypadku dzieci z autyzmem. Ze względu na specjalizację do najczęściej wymienianych placówek po zakładach opieki zdrowia należy zaliczyć Ośrodek Pomocy Terapeutycznej dla Osób Autystycznych w Gdańsku, który prowadzi zajęcia ciągłe i punkt konsultacyjny. Można także zasięgnąć rady w ośrodkach wczesnej interwencji (Słupsk, Gdańsk), które są w bezpośrednim kontakcie z innymi poradniami specjalistycznymi. Poradnie psychologiczno-pedagogiczne, których celem jest "wspomaganie rozwoju i efektywnego uczenia się dzieci i młodzieży" (Dz.U. 67, 1993, § 2.1) nastawione są przede wszystkim na pomoc dzieciom objętym obowiązkiem szkolnym. Od 1993 r. zaleca się poradniom objęcie pomocą dzieci poniżej szóstego roku życia (§ 3.2.1). Jedno dziecko było pod opieką Centrum Zdrowia Dziecka w Międzylesiu.

Tabela 9

Stosowane formy działań opiekuńczo-wychowawczych

Instytucje zajmujące się wychowaniem i opieką	Liczba dzieci korzystających z form edukacji
	Ogółem	W trakcie badań
żłobek	1	-
przedszkole, w tym:	32	21
ogólnodostępne	15	6
specjalne (SPOA)*	13	12
integracyjne	4	3
klasa "0"	14	*?
szkoła, w tym:	12	12
ogólnodostępna	1	1
specjalna dla l.u.u.**	3	3 (2 indy w.)
specjalna dlau i z.u.u.***	3	2
integracyjna	1	i
indywidualne nauczanie	5	5
inne, w tym:	15	15
zwolnienie z obowiązku	4	4
odroczenie	2	2
brak opieki	9	9
Razem	-	55

* Stowarzyszenie Pomocy Osobom Autystycznym w Gdańsku ** dla dzieci lekko upośledzonych umysiowo **"dla dzieci umiarkowanie i znacznie upośledzonych umysłowo Źródło: Badania własne 112

limą grupę stanowią instytucje zajmujące się opieką i wychowaniem dziecka w sposób zinstytucjonalizowany oraz prowadzące codzienną działalność terapeutyczną

W ciągu ostatnich dwu łat tylko jedno dziecko uczęszczało do żłobka. Obecnie 21 dzieci korzysta z przedszkola, najczęściej specjalistycznego, tylko 9 dzieci z przedszkoli ogólnodostępnych i integracyjnych. Żadną z form opieki nie jest objętych 15 dzieci, w tym 6 w wieku szkolnym. Do szkoły i klasy "0" uczęszcza 12 dzieci, z czego najczęstszą formą jest nauczanie indywidualne lub uczestniczenie w wybranych zajęciach.

Najwięcej dzieci korzystało z wychowania przedszkolnego (32) pozwalającego na integrację z grupą rówieśniczą. Nadal duży odsetek stanowią dzieci, którym obowiązek szkolny jest odraczany, są z niego zwalniane lub zaleca się korzystanie z indywidualnego toku nauki (11 dzieci), co w przypadku autyzmu dodatkowo uniemożliwia nawiązanie kontaktów rówieśniczych, obserwację i wchodzenie w interakcje z szerszą społecznością, jaką jest przedszkole, szkoła. Żadna z matek nie podała informacji o uczestnictwie swego dziecka w zajęciach artystycznych organizowanych np. przez domy kultury.

Najczęściej w procesie terapii dziecka z autyzmem uczestniczą osoby poświęcające im najwięcej czasu. Model wspólnego, przez obydwoje rodziców, wychowywania i opiekowania się dzieckiem w 12 przypadkach stosowany byl w rodzinach, w których rodzice legitymowali się wykształceniem wyższym (7) bądź średnim, ogólnokształcącym (5). W dwóch przypadkach opiekę nad dziećmi sprawowały babcie, gdyż rodzice pracowali. W jednym przypadku była to matka samotnie wychowująca dziecko, nie odnotowano informacji o wychowywaniu dziecka tylko przez ojca.

Również ważne jest przedstawienie opisów metod stosowanych przez rodziców w pracy wychowawczej z dzieckiem z autyzmem.

Tabela 10

Stosowane metody pracy wychowawczej z dzieckiem z autyzmem w domu rodzinnym

Metoda	Liczba	%
kar i nagród	21	45,6
wpWwu przykładu i wzorców wychowawczych	11	23.9
racjonalnej opieki, konsekwentnego postępowania i racjonalnych wymagań	9	19,6
organizowania warunków wychowawczych	5	10.9
Razem	46	100,0

Źródło: Badania własne

Podział metod wychowania według M. Grochocimskiego (1979)

Nie wszyscy rodzice potrafili scharakteryzować swoje działania wobec dziecka, a w kilku przypadkach występowały istotne różnice pomiędzy ocenami ojca i matki. Jak wynika z tabeli jako najbardziej efektywną wymieniano metodę kar i nagród. Do mniej perswazyjnych metod zaliczono wpływ przykładu i