CCF20091110006

jj.C rj¹.' r^j.|.V'^ł‘

jj.C rj¹.' r^j.|.V'^ł‘

27

I. jYowe formy kontroli

I

i:

samochodzie, sprzęcie hi-fi, wielopoziomowym mieszkaniu,' wyposażeniu kuchennym. Zmienia się sam mechanizm wiążący jednostkę ^;z'jej społeczeństwem, a społeczna kontrola ^.Zakorzenia się''w 'nowych potrzebach, które wytworzyła.-^!- ; • • :    ■ '< •

Panujące formy kontroli społecznej są formami technologicznymi w -nowym.sensie./ Ż' pewnością techniczna struktura i skuteczność aparatu produkcyjnego stanowiły, w. okresie nowożytnym, główny instrument podporządkowywania ludzi ustanowionemu, społecznemu podziałowi pracy. Cq więcej, takiej .integracji zawsze towarzyszyły bardziej jawne formy przymusu: utrata środków do życia, wymiar sprawiedliwości, policja;-siły zbrojne. Pak jest nadał. Jednak w obecnym okresie kontrola-tccłynolo-giczna jawi się jako samo ucieleśnienie Rozumu dla dobra wszystkich 'społecznych grup i interesów -- w takim za-' kresie, że wszelki sprzeciw wydaje się irracjonalny a jakiekolwiek przeciwdziałanie — niemożliwe.

Nic zatem dziwnego, że w' najbardziej rozwiniętych obszarach tej cywilizacji społeczna kontrola podlega in-trojekcji tak głęboko, że nawet indywidualny protest jest już skażony u swych źródeł. Intelektualna i emocjonalna odmowa tego, by „iść razem”, jawi się jako neuroza i niemoc. Jest to społccznopsychologiczny aspekt politycznego wydarzenia, które cechuje współczesność: odchodzenia sil historycznych, które w poprzednim etapie rozwoju społeczeństwa przemysłowego reprezentowały', jak się. wydawało^ ■ możliwość nowych'‘ form istnienia.

Jednak termin j.introjekcja” nie opisuje już, być może," sposobu, 'w jaki sama jednostka odtwarza i''Utrwala zewnętrzna •) kontro]e'^,'sr>!ełr»i.ari,a    j^J apoiccfccalStWO.

lWllOj&CJA Sugeruje różnorodność względnie spontanicz.-

nych procesów, poprzez które Jaźń (Ego) przekształca „zewnętrzne” w „wewnętrzne”. Tak więc introjekcja implikuje istnienie wymiaru wewnętrznego, różniącego się od wymagań zewnętrznych, a nawet antagonistyczncgo wobec nich — implikuje istnienie indywidualnej świadomości i podświadomości niezależnie od opinii publicznej i zachowania społecznego ¹. Idea „wewnętrznej wolności” posiada tutaj swą rzeczywistość: oznacza ona prywatną przestrzeń, w której człowiek może stać się „sobą” i „sobą” pozostać.

Dzisiaj rzeczywistość technologiczna wdarła się do tej prywatnej przestrzeni i pomniejszyła ją. Masowa produkcja i masowa dystrybucja zgłaszają pretensje do całej jednostki, a psychologia pracy już od dawna przestała ograniczać się do fabryki. Wydaje się, że różnorodne pro-_A cesy inlrojekcji skostniały w prawic mechanicznych jeak-cjacli. Rezultatem nic jest dostosowanie się, lecz 'mimesis: bezpośrednia identyfikacja jednostki z jej spoleczcnstwcrn^ a przez, nie — ze społeczeństwem jako całością.

Bezpośrednia, automatyczna identyfikacja (która n;o-' gla być charakterystyczna dla prymitywnych form wspólnoty) pojawia się na nowo w cywilizacji wysoko uprzemysłowionej ; jednakże jej nowa „bezpośredniość” „Jest produktem wyrafinowanego, naukowego zarządzania i organizacji. W tym procesie „wewnętrzny” wymiar umysłu, w którym opozycja wobec status quo może mieć swoje źródło, zostaje zniszczony. Utrata tego wymiaru,

1

Zmiana w funkcji rodziny odgrywa tutaj decydującą rolę: jej „socjalizujące" funkcje są w coraz większym stopniu przejmowane przez zewnętrzne grupy i media. Patrz mój Eros and Cwilization (Boston, Beacon Press, 1955), s. 96 i n.