CCF20110215009

nietypowe formy D., C., B. i Ms. liczby mnogiej, brak liczby mnogiej: Co z oczu, to z serca. Człowiek do śmierci rozumu się uczy. Nie wszystko złoto, co się świeci. Nikt nie jest sędzią we własnej sprawie. Uderz w stół, a nożyce się odezwą. Prawdziwych przyjaciół poznaje się w biedzie. ”

Aktywność poznawcza ucznia wypełnia w tym przypadku jedynie drugą fazę całej procedury lub druga i trzecią, pomija natomiast pierwszą.

W drugim wariancie uczeń samodzielnie gromadzi materiał językowy (badawczy), opracowuje go i dochodzi do wniosków końcowych (tak dzieje się w przytoczonym wyżej zadaniu dotyczącym spisu treści), stawiane przed uczniem problemy są też bardziej złożone, wymagają wieloaspektowego oglądu. To zbliża ten typ zadania do metody projektu:

„Porównaj ze sobą dwa języki, np. język polski i język obcy, którego się uczysz. Zastanów się, w czym są do siebie podobne, a czym się różnią”,

„Wypisz ze słowników i encyklopedii kilka definicji słowa architektura. Porównaj je ze sobą, wskaż elementy wspólne i różnice”,

„Obserwuj przez kilka dni językowe zachowania różnych osób - znajomych i nieznajomych, starszych i młodych - w codziennych sytuacjach komunikacyjnych: w sklepie, na poczcie, na przystanku. Notuj wypowiedzenia, które kierują do innych - pytania, prośby, polecenia, rozkazy itp. Na podstawie badań wyciągnij wnioski: czy Polacy wiedzą, co oznacza higiena językowego obcowania?”²⁸.

Zadania, które kształcą kompetencje badawcze, czynią z ucznia aktywnego i świadomego obserwatora, analityka i krytyka zjawisk językowych, łączą więc w sobie inne strategie dochodzenia do wiedzy o języku. Wśród zalet strategii badawczej należałoby wymienić ponadto: powiązanie realizacji celów poznawczych z kształceniowymi i formalnymi, możliwość integracji treści językowych z innymi treściami kształcenia polonistycznego, a także rozwijanie kompetencji kluczowych, złożonych procesów poznawczych, sprawności intelektualnych, postaw wobec języka, samodzielności poznawczej oraz świadomości i wrażliwości językowej. Kształtowany jest też refleksyjny stosunek do wypowiedzi tak cudzych, jak i własnych.

5. Uczeń - wykonawca działań na języku/językowych

Kolejna strategia, wykonawcza, stawia przed uczniem zadania wymagające od niego

28 Można by te zadania trochę przemodelować, np. w ostanim przykładzie źle sformułowano problem badawczy - niemożliwa jest odpowiedź na pytanie czy wiedzą o tylko czy stosują się do. Dyskusyjna jest też „wykonalność” zadania wymagającego od ucznia porównania języków.

10