CCF20130313009

Schemat układu ról w literackiej komunikacji

Poziom komunikacji	wewnątrz- tekstowy	Instancje nadawcze	Instancje odbiorcze
		mówiący bohater naczelny narrator (podmiot liryczny)	bohater adresat narracji (adresat monologu lirycznego)
		! podmiot utworu 1	adresat utworu
	zewnątrz- tekstowy	I ! nadawca utworu ] (dysponent reguł, j podmiot czynności ; twórczych)	odbiorca utworu (czytelnik idealny)
		autor	czytelnik konkretny

Uwaga:

Linia przerywana przypomina, że stosunek pełnego odwzorowania czy symetrycznej odpowiedniości między wewnątrztekstowymi a zewnątrz-tekstowymi instancjami komunikacyjnymi wiąże tylko poziomy podmiotu i nadawcy utworu.

Lian z Stan ze 1

TYPOWE FORMY POWIEŚCI

TEORIA I TYPOLOGIA POWIEŚCIOWA

„M iasto zostało zdobyte i zburzone. Kto powie coś takiego, bez wątpienia ogarnie wszystko, cokolwiek podobne zrządzenie losu / sobą niesie, lecz taka krótka relacja mniej przemawia do uczuć. Atoli gdy odsłoni wszystko, co było zawarte w tym wyrażeniu, ujrzymy płomienie wydobywające się z domów i świątyń, usłyszymy łoskot walących się budynków i z pojedynczych okrzyków złożony jakby jeden głos trwogi. Oto |cdni pierzchają niepewni, w którą stronę się zwrócić, inni w ostatnim uścisku obejmują najbliższych. Rozlega się płacz dzieci, kobiet i starców, którym okrutne przeznaczenie kazało dożyć owego dnia. A oto rabunek mienia świeckiego i przedmiotów świętych, unoszenie łupów i bieganina łupieżców. Powiązani ludzie pędzeni przed sobą przez rabusiów, matka usiłująca zalrzymać swoje dziecię i wreszcie, jak zwykle tam, gdzie zdobycz jest wielka, bójka pomiędzy zwycięzcami. Wyrazy „zdobycze” i „zburzenie” mogą bowiem, jak się rzekło, wszystko to w sobie zawierać jednak nazwanie całości mówi mniej, niż przedstawienie w szczegółach¹.”

Do komunałów antycznej retoryki należy zdanie, że różne style mówienia czy sposoby narracji wywierają na słuchaczach lub czytelnikach rozmaite wrażenia. Dawniejszą poetykę powieści tak dalece zaprzątała kwestia właściwej treści utworów tego gatunku, że na tamto fundamentalne zagadnienie prawie nie zwracano w niej uwagi. Niedostatek poeto-logicznej samoświadomości sprowadza na starszą powieść pewne lekceważenie w porównaniu z innymi gatunkami literackimi, które stało się jej udziałem aż po XIX wiek. Powiedzenie Gottscheda, że:

| Kwintylian, Kształcenie mówcy, ks. VIII, 3,67-69. Przekład na podstawie: M. F. Quintiliani łnstitutionis oratoriae, Leipzig 1971, t. 2, s. 93-94.]

25