cera sucha

JACEK ARCT, MARIA NOSZCZYK

CERA SUCHA _m

fizjologia, pielęgnacja, kosmetyki

W poprzednich odcinkach „Wiadomości Drogistowskie" 3 i 4195 opisaliśmy podstawowe cechy skóry suchej, jej rodzaje i czynniki powodujące wysuszanie skóry oraz naturalne nechanizmy anatomiczne i fizjologiczne chroniące naskórek przed nadmierną utratą wody. Omówiliśmy również kosmetyki służące do mycia suchej skóry - mydła, syndety i środki nie wymagające stosowania wody - toniki, hydrożele, mleczka i śmietanki.

Jeszcze raz o mechanizmie zatrzymywania wody w skórze

Wszystkie kosmetyki przeznaczone do pielęgnacji cery suchej łączy jedno wspólne zadanie - nawilżanie skóry (naskórka) i pod tym względem są do siebie podobne. W rzeczywistości jednak, jeżeli uświadomimy sobie, jak skomplikowanym i złożonym zjawiskiem jest utrzymanie w skórze wody, możemy wyobrazić sobie, jak różnorodne pod względem budowy chemicznej, działania i właściwości nawilżających muszą być preparaty wykorzystywane do pielęgnacji odwodnionej skóry.

Zawartość wody w naskórku zależy od dwóch zjawisk - szybkości dopływu wody ze skóry właściwej uzależnionego od wysokości tzw. przepływu skórnego, czyli biernej dyfuzji wody ze skóry w kierunku naskórka oraz od szybkości odparowywania jej z powierzchni warstwy rogowej, określanej jako transepidermalna utrata wody (Transepidermal Water Loss, TEWL). Równowaga pomiędzy tymi zjawiskami decyduje o tym, czy zawartość wilgoci w naskórku będzie malała (TEWL większe od przepływu skórnego), czy rosła (wartość TEWL mniejsza od dyfuzji wody).

Szybkość dyfuzji - przepływu skórnego podlega w normalnych warunkach tylko niewielkim wahaniom, zależy od funkcjonowania mechnizmów fizjologicznych w skórze właściwej i głębszych warstwach naskórka, od zawartości wody w skórze właściwej i od gradientu stężeń. Efektem tego jest swoisty mechanizm regulacyjny - im mniej wilgoci w naskórku, tym szybciej dopływa woda ze skóry właściwej; w miarę wyczerpywania jej zapasów szybkość przepływu ulega spowolnieniu i dochodzi do stanu równowagi zależnego jedynie od szybkości parowania ze stratum corneum, określanego jako wartość TEWL.

Na wielkość TEWL mają wpływ dwa czynniki związane z budową warstwy rogowej - izolujące działanie substancji hydrofobowych i wiązanie wody przez hydrofilowe składniki o własnościach higroskopijnych. Do pierwszej grupy należą lipidy cementu komórkowego i ewentualnych warstw okluzyjnych, do drugiej składniki NMF-u (naturalnego czynnika nawilżającego) znajdujące się w stratum corneum. Tak więc bezpośrednio nawilżenie naskórka i tym samym ewentualny ubytek wody ze skóry właściwej zależy od biochemicznej budowy najbardziej zewnętrznej warstwy skóry.

Substancje nawilżające

Substancje czynne i zawierające je kosmetyki nawilżające mogą oddziaływać na zawartość wilgoci w skórze bezpośrednio (okluzja, wprowadzanie wody) lub pośrednio, przez wpływanie na naturalne układy i mechanizmy regulujące nawilżenie naskórka. Przez bardzo długi okres kosmetyki pielęgnacyjne o działaniu nawilżającym dzielono po prostu na okluzyjne i nieokluzyjne. Aktualnie podział kosmetyków (i czynników) nawilżających oparty jest na znajomości mechanizmu działania regulującego przepływ wody w naskórku, czyli dotyczy ich zdolności do wiązania wody, wzmacniania lipidowych barier naskórka i efektu filmogennego (okluzji). Teoretycznie można wyróżnić cztery grupy substancji nawilżających:

•    hydrofilowe substancje filmogenne, wiążące wodę powierzchniowo,

•    substancje higroskopijne, wiążące wodę w głębi naskórka,

•    hydrofobowe substancje filmogenne działające okluzyjnie,

•    substancje wnikające w głąb lipidów naskórkowych.

W praktyce podział ten jest mało przydatny, ponieważ zarówno substancje hydrofilowe, jak i lipofilowe zawsze działają na powierzchnię skóry, przy czym wiele spośrod nich wykazuje w mniejszym lub większym stopniu aktywność w stosunku do głębszych warstw stratum corneum. Sprawę komplikuje stosowanie liposomów i innych struktur przenośnikowych ułatwiających głębokie wnikanie wielu składników. W tej sytuacji przeprowadzenie jednoznacznych linii podziału opartych na podanych wyżej kryteriach rzadko bywa możliwe.

Formy kosmetyków nawilżających

Trzeba zdawać sobie sprawę, że jedną z podstawowych funkcji formy użytkowej kosmetyku jest zapewnienie odpowiedniego komfortu stosowania preparatu. Działanie kosmetyków nawilżających jest warunkowane przede wszystkim obecnością substancji czynnych, wspomagających naturalne mechanizmy regulujące zawartość wilgoci w naskórku. Forma wyrobu ma znaczenie drugorzędne, głównie dla równomierności rozprowadzenia substancji czynnych na powierzchni skóry. Dotyczy to zwłaszcza emulsji, w których po rozsmarowaniu na skórze zachodzi w trakcie odparowywania wody szereg procesów prowadzących do powstania okluzyjnego filmu hamującego parowanie i ułatwiającego penetrację składników czynnych. Stwierdzono, że równomierna, ciągła warstwa okluzyjna najłatwiej powstaje przy stosowaniu mikroemulsji ciał tłuszczowych mających formę klarownych lipożeli. Mniej efektywne są zwykłe emulsje O/W, a w przypadku emulsji W/O dla utworzenia prawidłowego filmu konieczne jest spełnienie szeregu warunków, między innymi dotyczących parametrów Teologicznych (konsystencji) kosmetyku.

Z imiych czynników warunkowanych formą produktu należy wymienić możliwość wprowadzania takich lub innych składników określaną rodzajem faz (woda, alkohol, tłuszcze) obecnych w kosmetyku. Przykładowo, zwykłe toniki i hydrożele są doskonałymi nośnikami rozpuszczalnych w wodzie składników higroskopijnych, nie można natomiast w ich skład wprowadzać lipidów; z kolei forma emulsji typu W/O, doskonała jako podstawa dla tłuszczowych substancji czynnych, nie nadaje się jako baza dla substancji zatrzymujących wodę.

W zasadzie w kosmetyce pielęgnacyjnej cery suchej stosuje się wszystkie podstawowe formy kosmetyczne: lotiony, serum, hydrożele, emulsje O/W, W/O i wielokrotne oraz łipożele. Właściwie nie można przy tym mówić o większej lub mniejszej przydatności poszczególnych rodzajów produktów; każdy z nich ma zalety przystosowane do określonego obszaru stosowania. Niewątpliwie

WIADOMOŚCI DROGISTOWSKIE U1996    1 9