cera sucha005

JACEK ARCT, MARIA NOSZCZYK

CERA SUCHA „.)

fizjologia, pielęgnacja, kosmetyki

W poprzednim artykule opisalifmy podstawowe cechy skóry suchej, jej rodzaje i czynniki powodujące wysuszanie skóry oraz naturalne mechanizmy anatomiczne i fizjologiczne chroniące naskórek przed nadmierną utratą wody. Wspomnieliśmy także o ograniczeniach w doborze kosmetyków stosowanych do pielągnacji skóry suchej.

Podstawowe zasady pielęgnacji skóry suchej, niezależnie od jej rodzaju, można sformułować następująco:

•    kosmetyki stosowane do pielęgnacji skóry suchej muszą być ■ szczególnie łagodne, nie mogą wywoływać podrażnień lub

uszkadzać barier lipidowych naskórka,

•    wskazane jest stosowanie kosmetyków pozostawiających na skórze lekkie bariery okluzyjne typu mieszanego - zawierające obok lipidów również substancje higroskopijne,

•    najważniejszą rolę w pielęgnacji skóry suchej spełniają Środki wzmacniające bariery lipidowe naskórka (cement międzykomórkowy stratum corneum), przy czym należy dążyć do osiągania efektów trwałych przez stosowanie składników naturalnych o dużym powinowactwie do substancji, z których zbudowane są te bariery,

.    • w pielęgnacji cery suchej bardzo ważną rolę odgrywają skład

niki czynne, zwłaszcza stymulujące i normalizujące odnowę i funkcjonowanie warstwy rogowej naskórka.

MYCIE SKÓRY SUCHEJ

Skóra sucha wymaga szczególnie starannej higieny i oczyszczania. Jest to związane z osłabieniem barier ochronnych i podwyższoną wrażliwością na podrażnienia i działanie; substancji alergo-gennych. Preparaty stosowane do'mycia skóry suchej muszą działać bardzo delikatnie i w żadnym przypadku nie mogą naruszać barier lipidowych naskórka. Dotyczy to zarówno środików stosowanych z użyciem wody, jak i śmietanek czy mleczek oczyszczających.

Często spotyka się opinie, że w przypadku skóry suchej stosowanie wody jako czynnika myjącego nie jest wskazane. Jest to pogląd z gruntu błędny, zawiera jednak przysłowiowe ziarno prawdy. Przedmiotem kontrowersji , w tym przypadku nie jest problem stosowania wpdy w ogóle, lecz jej jakość. Jak wiadomo, jakość wody wodociągowej w dużych miastach w Polsce pozostawia wiele do życzenia; oprócz stosowanego do dezynfekcji chloru zawiera ona często rozmaite związki organiczne, między innymi śladowe ilości pestycydów i węglowodorów oraz stosunkowo wysokie stężenia pochodnych fenoli. Z kolei, ze względu na ogólne zatrucie środowiska, pozornie czysta woda pochodząca ze studni i innych ujęć lokalnych ma niekiedy przekroczone dopuszczalne stężenia metali ciężkich, takich jak mangan, wanad i inne. Wszystkie te niepożądane składniki mogą działać drażniąco i wywoływać odczyny podrażnieniowe i alergiczne nawet w przypadku skóry normalnej -przy szczególnie wrażliwej skórze suchej mycie zanieczyszczoną wodą może prowadzić nawet do powstawania wyprysku kontaktowego. Dlatego w przypadku cery wrażliwej powinno się do mycia . stosować wodę w miarę możliwości czystą, najlepiej pochodzącą z głębokich ujęć oligoceńskich lub przynajmniej oczyszczaną przy użyciu typowych filtrów domowych.

Odrębną sprawą jest stosowanie odpowiednich środków myjących - tu największe znaczenie ma, jak już wspomnieliśmy, obojętność środka w stosunku do lipidowych barier ochronnych naskórka.

Środki myjące

. Najszerzej rozpowszechnionymi środkami myjącymi, stosowanymi praktycznie do. Wszystkich typów skóry, są mydła. Obok nich często stosowaną bazą kosmetyków służących do codziennej higieny są tzw. syntetyczne środki' powierzchniowo czynne, określane ' często jako syndety. Ich głównymi zaletami są niskie ceny, duża efektywność działania oraz. łatwość otrzymania preparatów o obojętnych lub lekko kwaśnych wartościach pH. Należy podkreślić, że określenie „syntetyczny”, niejednokrotnie wykorzystywane jako przeciwstawienie dla . „naturalnego” mydła, nie ma istotnego znaczenia - zarówno mydła jak i środki nazywane „syntetycznymi” są wytwarzane na drodze przemian chemicznych.

Z punktu widzenia, zdrowotnego i biozgodności ze skórą, znacznie ważniejsze jest pochodzenie surowców stosowanych do ich wytwarzania. Jak wiadomo, w naturze kwasy tłuszczowe zawsze mają parzystą liczbę atomów węgla, najczęściej 12, 14, 16 i 18. Do przemiany (metabolizmu) takich właśnie związków przystosowane są wszystkie mechanizmy występujące w żywych organizmach, niezależnie od tego, czy jest to człowiek, czy bakteria. Tak więc związki chemiczne zawierające łańcuchy tłuszczowe o parzystej liczbie. atomów węgla będą zawsze bardziej biozgodne niż ich analogi zawierające np. 13,15,17 itd. atomów.

Mydła i inne środki powierzchniowo czynne otrzymuje się w oparciu o jedną z dwóch głównych baz surowcowych - z naturalnych tłuszczów lub z ropy naftowej. Produkty tego typu otrzymane w oparciu o tłuszcze będą, niezależnie od stopnia przetworzenia chemicznego, zawierały łańcuchy węglowodorowe tylko o parzystej liczbie atomów. W skład pochodnych wytworzonych z ropy naftowej, nawet przy niewielkim stopniu przetworzenia (rip. w przypadku mydeł), zawsze będą wchodziły obydwa rodzaje fragmentów tłuszczowych, zarówno parzyste jak i nieparzyste. Obecność tych ostatnich jako „obcych” (ksenobiotycznych) dla organizmu ludzkiego zwiększa ryzyko wystąpienia podrażnień i alergii. W tej sytuacji, dla oceny stopnia łagodności danego rodzaju środka myjącego ważne jest pochodzenie zawartych w nim substancji powierzchniowo czynnych. W przypadku skóry suchej, szczególnie o podwyższonej wrażliwości i skłonnej do podrażnień, powinno się stosować jedynie preparaty opatrzone notką: „pochodzenia naturalnego” lub „wytworzone z surowców naturalnych”.

Drażniące działanie detergentów

Wszystkie środki powierzchniowo czynne wykazują pewne działanie drażniące. Wskazują na to testy dermatologiczne prowadzone zwykle w warunkach ekstremalnego obciążenia skóry - opatrunki okluzyjne, wysokie stężenia, długi czas działnia. Wyniki te, w przypadku zdrowej skóry, niewiele mają wspólnego z praktyką codziennego mycia, przy którym podrażnienia i alergie występują niezmiernie rzadko. W przypadku skóry suchej sprawa wygląda nieco inaczej - tu ze względu na wysoką wrażliwość cery próg działania drażniącego jest znacznie niższy, a to zawsze zmusza do zachowania szczególnej ostrożności w doborze preparatów myjących.

Mechanizmy ujemnego działania środków powierzchniowo czynnych na skórę nie są do końca wyjaśnione. Jak wiadomo, reakcje alergiczne i podrażnienia wymagają dotarcia substancji drażniącej do skóry właściwej lub do głębszych warstw naskórka, gdzie mogą spowodować uwolnienie z komeocytów cytokin, odpowie-

8

WIADOMOŚC1DROGISTOWSKIE 4/1995