cera sucha001

gliceryna    10,0

miód pszczeli    5,0

cytrynian wapnia    0,05

alginian sodu    3,0

kwas cytrynowy    0,05

zapach, konserwant, barwnik    q.s.

woda    do 100,0

do form o najlepszych własnościach i szerokich możliwościach wprowadzania rozmaitych składników należą emulsje wielokrotne i lipożele. Są one jednak domeną prawie wyłącznie kosmetyków selektywnych; na przeszkodzie w ich stosowaniu w produktach masowych stoją technologiczne trudności wytwarzania warunkujące wysokie ceny. Ograniczone zastosowanie mają formy bezwodne. Jest to spowodowane wyraźną tendencją tych preparatów do uszkadzania warstw międzykomórkowego cementu warstwy rogowej naskórka.

W opisanej wyżej sytuacji uznaliśmy za niecelowe omawianie w dalszych rozważaniach poszczególnych grup towarowych i postanowiliśmy się skupić na substancjach czynnych stosowanych do pielęgnacji cery suchej.

Jak już wspomnieliśmy, podział tych substancji jest z konieczności ograniczony do dwóch grup - składników oddziałujących z wodą, przyciągających ją z otoczenia i zapobiegających jej utracie i substancji lipidowych, nie łączących się z wodą, tworzących nieprzenikliwe dla wody bariery naskórkowe.

Hydroliłowe substancje nawilżające

GLICERYNA (GLICEROL). Gliceryna jest jednym z najstarszych czynników wykorzystywanych do nawilżania skóry. Jej działanie nawilżające na skórę jest bezpośrednio związane z bardzo silnymi własnościami higroskopijnymi i zostało parokrotnie potwierdzone zarówno w testach in vitro i in vivo. Zwykłe wodne roztwory gliceryny, stosowane 2 razy dziennie na suchą skórę, zmniejszają parowanie wody o około 50%, w stosunku do wartości kontrolnej (uzyskanej przy pomiarze parowania wody ze skóry zwilżanej czystą wodą). W wyraźny sposób poprawia się także elastyczność i miękkość naskórka. Przeprowadzono wiele testów oceniających wchłanianie gliceryny w stężeniach 5-15% do naskórka. Gliceryna penetruje do głębszych partii warstwy rogowej naskórka i pozostaje tam „trzymając” wodę przez około 24 h. Oddziałuje także bezpośrednio na proces złuszczania się naskórka. Jednym ze skutków nadmiernego wysuszenia skóiy są (jak pisaliśmy w I części tego opracowania) zaburzenia rogowacenia naskórka, zaleganie nie złuszczonych komeocytów na powierzchni i pogrubienie warstwy rogowej. Powodem zaburzeń procesu złuszczania się komórek jest prawdopodobnie niewłaściwa degradacja desmosomów - mostków łączących poszczególne komeocyty. Suchość skóry oraz niewłaściwe proporcje pomiędzy lipidami naskórkowymi (względne podniesienie stężenia kwasów tłuszczowych w stosunku do ceramidów) zakłócają czynność enzymów degradujących desmosomy. Nie zdegradowane desmosomy spajają komeocyty warstwy rogowej, co uniemożliwia prawidłowe złuszczanie. Gliceryna przyspiesza proces rozkładu desmosomów i ułatwia złuszczanie pogrubiałego naskórka. Efekty te obserwuje się jednak tylko w środowisku o podwyższonej wilgotności. Niska wilgotność znacznie obniża skuteczność działania keratolitycznego gliceryny.

Gliceryna najczęściej jest stosowana w tonikach, żelach i kremach typu W/O w stężeniach 3-10%. Preparaty zawierające wysokie (powyżej 30-40%) stężenia gliceryny mogą w pewnych warunkach powodować odwadnianie skóry, pozostająca na powierzchni warstwa okluzyjna dzięki wysokiej higroskopijności „wyciąga” wilgoć z warstwy rogowej.

Żel glicerynowy do rąk z miodem (receptura autorów)

SORBITOL. W handlu występuje w postaci silnie higroskopij-nych, 70% roztworów wodnych. W większości kosmetyków z powodzeniem może zastępować glicerynę - jego skuteczność jest podobna, a niektóre niekorzystne właściwości przypisywane glicerynie, np. działanie drażniące są mniejsze. Sorbitol ogranicza

parowanie wody z naskórka (obniża TEWL) w podobnym stopniu jak gliceryna, choć ma nieco słabsze właściwości higroskopijne. Jest szczególnie skuteczny w warunkach niskiej wilgotności względnej - roztwory sorbitolu oddają wtedy znacznie mniej wody od analogicznych roztworów glicerynowych. Nie wykazuje działania keratolitycznego i w mniejszym niż gliceryna stopniu wnika w naskórek. Wadą sorbitolu jest „lepienie się” skóry po użyciu niektórych kosmetyków zawierających go w zbyt dużej ilości. Z reguły stosuje sie go w kremach O/W w stężeniach 3-10%. Obecnie mniej popularny.

Krem uniwersalny z sorbitolem (Harry's Cosmeticology)
kwas stearynowy	15,0
lanolina	2,0
wosk pszczeli	2,0
olej parafinowy	24,0
stearynian poliglikolu etylenowego (40)	5,0
sorbitol	10,0
zapach, konserwant, barwnik	q.s.
woda	do 100,0

GLIKOL PROPYLENOWY-1,2. Substancja w działaniu podobna do gliceryny, o słabszej higroskopijności. Przez długi okres glikol propylenowy-1,2 był stosowany bardzo szeroko jako czynnik nawilżający, zwłaszcza w kosmetykach emulsyjnych (W/O). Ostatnio nieco traci na popularności, ponieważ stwierdzono, że po wniknięciu w naskórek może zmieniać strukturę cementu międzykomórkowego warstwy rogowej i przez to, pomimo zdolności do wiązania wody, przyczyniać się do podwyższenia stopnia ucieczki wody przez naskórek. Działanie to występuje jednak tylko przy wysokich, praktycznie nie stosowanych stężeniach glikolu. Glikol propylenowy-1,2 może również niekiedy wywoływać w skórze odczyny podrażnieniowe, działanie to związane jest z obecnością zanieczyszczeń, przy stosowaniu produktu o wysokiej czystości podrażnienia nie występują. Stosowany w stężeniach 2-5%, prawie wyłącznie w kremach i emulsjach.

Krem kolagenowy z glikolem propylenowym-1,2 (Domsch)
trójgliceryd kwasów tłuszczowych C8-C10	6,0
stearynian poliglikolu etylenowego (30)	3,0
stearynian poliglikolu etylenowego (5)	2,0
kwas stearynowy	4,0
alkohol cetylowy	3,0
glikol propylenowy-1,2	3,0
kolagen rozpuszczalny	5,0
zapach, konserwant, barwnik	q.S.
woda	do 100,0

INNE ZWIĄZKI POLIHYDROKSYLOWE. Do grupy tej należą niższe, ciekłe oligomery poliglikoli etylenowych (PEG 200, 400, 600) oraz szereg naturalnych węglowodanów (glukoza, fruktoza i inne) i ich pochodnych. Poliglikole etylenowe stosowane są często jako dodatkowe czynniki nawilżające w kosmetykach specjalnych, np. w dezodorantach. Mechanizm ich działania nie jest do końca wyjaśniony, prawdopodobnie mają pewną zdolność penetracji w głąb stratum corneum.

WĘGLOWODANY. Cukry, głównie glukoza i laktoza, stanowią około 2% składników NMF-u. W warunkach naturalnych węglowodany te wiążą się silnymi wiązaniami z keratyną i odpowiedzialne są za jej uplastycznienie. Poza hekzozami występującymi naturalnie w naskórku, w kremach nawilżających wykorzystuje się także dezoksyrybozę, ksylozę i arabinozę. Proste węglowodany wchodzą przede wszystkim w skład kosmetyków „naturalnych”, zawierających np. miód i rozmaite ekstrakty roślinne. Są stosunkowo słabo higroskopijne, ale efektywnie utrudniają dyfuzję i parowanie wody. Stężenia stosowane w kosmetykach rzadko przekraczają 3%.

Do najczęściej stosowanych pochodnych węglowodanów należy oksyetylenowana glukoza (10-20 OE). Produkty z tej grupy odznaczają się dobrą higroskopijnością, doskonałą zdolnością do zatrzymywania wody i brakiem działania drażniącego. Prawdopodobnie penetrują górne warstwy stratum corneum.

20    WIADOMOŚCI DROGISTOWSKIE U1996