DSC03138 (2)

rżenia i sytuacje z ich szczegpłowszym określeniem), zdarzenia (naz^y I czas i miejsce, uczestnicy, narzędzia i obiekty, motywacja i semantyk’ I werbalne składniki działań) (Tołstoj 1984).¹³

Najpełniejszy wykład tej metody eksplikowania haseł pr^ I stawiła A. Wierzbicka (1984-1985),zarówno praktycznie na przykłady I definicji artefaktów, zwierząt, ptaków, jak i teoretycznie. Oto ^ I przykładu fragment eksplikacji hasła cats (koty):

[KATEGORIA]    rodzaj zwierząt

[ŚRODOWISKO]    żyfa z ludźmi lub w pobliżu domin, I

W

[ ROZMIARY]    tuk małe, że można je podnieść w ręct B9

W

[WYGLĄD]    mają delikatne futerko, okrągłą ^ W

wę, wystające uszka

W

[ZACHOWANIE SIĘ]    bdńą być czyste, liżą swoje ciało

[STOSUNEK DO CZŁOWIEKA] są użyteczne dla człowieka, bo łapią U i zabijają pewnego rodzaju szkodliwe I stworzonka

W

Dla ptaków przyjmuje Wierzbicka schemat eksplikacji złożony |||H z następujących faset: KATEGORIA, [ŚRODOWISKO], [WYGLĄD] [ZACHOWANIE], [WIELKOŚĆ], [STOSUNEK DO LUDZI]. Dla ai-tefaktów, takich jak filiżanka i kubek, schemat: KATEGORIA, [CEL] [MATERIAŁ], [KSZTAŁT], [ROZMIAR]. Kolejność faset — podkreśla — nie jest dowolna, przeciwnie wynika z wewnętrznej logiki pojęcia | j (np. kształt filiżanki i kubka wynika z celów, dla jakich się je robi), i dlatego schemat definicji jest zarazem hipotezą co do_; struktury H kognitywnej pojęcia. Są w języku całe grupy pojęć, których definicje H ^ wymagają stosowania tych samych schematów definicyjnych. Istotnym ■    ^

elementem opisu Wierzbickiej jest odróżnienie cech esencjalnych przed-miotu (te są wprowadzane formułą „IMAG1NING TH1NGS TH1S KIND PEOPLE WOULD SAY THESE TH1NGS ABOltf THEM” — „wyobrażając sobie rzeczy tego rodzaju ludzie powie'

dzieliby o nich”) i cech nieesencjalnych (te są wprowadzane fortnufc