DSCN0361

17

16

17

16

ponad 4 lata/. Soch materiałów wewnątrz pieca jest natura^* wynikiem przemieszczania się ich pod działaniem własnego et*. Uru. Wielkie znaczenie ma kształt pieca. Materiały nagra*, jąc się zwiększają swoją objętość i dlatego piec ku dołowi _S} szerzą się* litej piec zwęża się, gdyż następuje zmniejszaj objętości aateriałów wskutek ubytku koksu i spiekania się. k taplające się na dole żużel i surówka zajmują bardzo mało $$ a trze ni w porównaniu z materiałami wsadowymi.

Wydajność nowoczesnego wielkiego pieca wynosi 500-1000 t» róeki na dobę*

Surówka jest to niekowalny stop żelaza z węgla, zawierają domieszki innych pierwiastków jak krzem, fosfor, mangan i it« kę. Domieszki te dostają się do surówki z rudy albo paliwait wartość żelaza w surówce wynosi około 93%, węgla 3 do 4,5%. !t wartość siarki i fosforu jest bardzo szkodliwa, dąży się wi^c do jej zonie jeżenia. Siarka powoduje kruchość wyrażającą sit u ten sposób, że po nagrzaniu do wysokich temperatur powstali pęknięcia. Poza tym siarka pogarsza le jnoóć surówki, czyniąc; gęstą 1 utrudniając wypełnienie form odlewniczych* Bardzo nie; żądana jest zawartość siarki w surówce przeznaczonej do przed ki na stal, gdyż zonie jsza plastyczność. Wyjątkowo dopuszczę i nieco więcej siarki w stali przeznaczonej do wyrobu drobnych części na automatach. Osiąga się wtedy łamliwość wióra, co w twia produkcję automatyczną. Zaletę tę okupuje się obniżony* własnościaol wytrzymałościowymi. Dopuszczalna zawartość siaż w surówkach waha się od 0,02 do 0,06%.

Drugim składnikiem wybitnie obniżającym własności wytrzys* łościowe surówki jest fosfor, który powoduje kruchość na si& tj. skłonność do pękania odlewów. Zawartość fosforu w surówce przeznaczonej na odlewy maszynowe wynosi do 0,3% a na zwykłe do 0,5%*

V niektórych wypadkach dopuszcza się nieco większą zawarto* fosforu, gdyż zwiększa on lejność surówki 1 zapewnia dobre *T pełnienie fora odlewów cienkościennych o skomplikowanych kszte tach; surówkę taką stosuje się więc do produkcji przedmiot**** których nie wymaga się szczególnej wytrzymałości, głównie do wyrobów artystycznych.

Surówki wielkopiecowe dzielą się w zasadzie na 3 grupy;

1 - białe /przeróbcze/, 2 - szare /odlewnicze/, 3 - specjalne.

Surówka biała różni się tym od szarej, że zawiera połączenie chemiczne węgla z żelazem, zwane cementytem, podczas gdy w surówce szarej węgiel w czasie stygnięcia wykrystalizowuje się w postaci grafitu, który zabarwia przełom surówki na kolor ciemny. W surówce białej charakterystyczną domieszką /oprócz węgla/ jest mangan, który sprzyja połączeniu się chemicznemu żelaza z węglem w bardzo twardy, biały związek chemiczny /cementyt/, nadający surówce białej dużą twardość i kruchość, wskutek czego jest ona trudno obrabiaIna. Surówkę białą stosuje się na odlewy ó specjalnej twardości, np. walce. Jest ona używana przede wszystkim do produkcji stali.

Surówka szara stosowana do celów odlewniezych odznacza się większą zawartością krzemu, który sprzyja wydzieleniu się grafitu podpzas stygnięcia surówki. Surówka ta ma dobre własności odlewnicze i jest podstawowym materiałem na odlewy żeliwne. Odznacza się dobrą lejnością, wypełnianiem form i wykazuje mały skurcz przy zastyganiu /około 1 %i • Jest stosunkowo miękką i łatwo obrąb ialną.

Surówki specjalne. Prócz surówek zasadniczych - przeróbczych i odlewniczych - wytapia się również w wielkich piecach surówki specjalne o dużej zawartości manganu, tzw. zwierciadliste, o dużej ilości krzemu, tzw. żelazo-krzem itp. Szybkie krzepnię-i cie surówki w czasie rozlewania jej na specjalnych maszynach rozlewnie zych do form metalowych, zwanych kokileaai, powoduje zahamowanie wydzielania grafitu i utworzenie cementytu, zwłaszcza w warstwach zewnętrznych, które ulegają szybkiemu ostudzeniu. Stąd białe zabarwienie warstw zewnętrznych gęsi, uzyskanych na maszynach odlewniczych, nawet % surówek mających skład chemiczny odpowiedni dla surówki szarej. Jedynie w przypadku odlewania gęsi w piasku, kiedy wskutek gorszego przewodnictwa cieplnego krzepnięcie odbywa się wolniej, otrzymuje się jednolity, szary przełom.

Według Polskich Borm PH-64/H-63001 surówki dzieli się na grupy oznaczone literami, np. odlewnicze L, przeróbcze P, zwierciadliste ZM /o dużej zawartości manganu/ itp.