DSCN0367

28

zawartości węgla w danej stall. Otrzymuje się na rysunku punki leżący o około 30°C powyżej linii GSK. i odczytuje się na osi pionowej odpowiednią temperaturę hartowania.

Odpuszczanie

Odpuszczanie jest to zabieg cieplny stosowany do przedmlo-tów uprzednio zahartowanych, polegający na ogrzaniu do pewnej temperatury /poniżej linii GSK/, zwykle od 180 do 650°C, wygrzaniu i następnym chłodzeniu. Celem odpuszczania jest usunięcie naprężeń w materiale po hartowaniu i polepszenie własności plastycznych.

Ulepszanie cieplne

Ulepszanie cieplne jest to połączenie zabiegów hartowania i wysokiego odpuszczania, tj. odpuszczania w wysokiej tempera? turze /zwykle 500-600°C/. H wyniku ulepszania otrzymuje się stal o wysokich właściwościach wytrzymałościowych przy zacho-¹ w ani u dość dużej twardości.

Ba węglanie stali

Bawęglanie jest to obróbka cieplno--chemie zna, która polega na wzbogaceniu w węgiel warstwy powierzchniowe j przedmiotu wy konanego ze stali. W tym celu stosuje się specjalne środki eh miczne zawierające węgiel, np. węgiel drzewny. Przedmiot wygh wa się w specjalnych skrzyniach wypełnionych środkami nawęglgj cymi, w ciągu dłuższego okresu czasu, w temperaturze około pj 950°C. Kawęglaniu poddaje się stale miękkie zawierające poniżę 0,2Q$& węgla. Po zahartowaniu na powierzchni przedmiotu tworzy się bardzo twarda warstwa cementytu, podczas gdy wnętrze przel miotu pozostaje miękkie i ciągliwe.

Azotowanie stali

Jest to również obróbka cieplno-c hemie zna i polega na nasy ceniu azotem powierzchni przedmiotu. W wyniku zabiegu otrzyma; się bardzo cienką i twardą- odporną na ścieranie warstwę powii rzchniową. Stosuje się azotowanie gazowe w atmosferze amoniak¹ i azotowanie kąpielowe w stopionych związkach chemicznych za*

wierających cyjanki. Azotowanie kąpielowe stosowane jest do stall szybkotnącej.

O y 3 an o i a n i e stali

Jest to nasycanie powierzchni przedmiotu jednocześnie węglem i azotem w około 900°C* Stosuje się środki zawierające cyjan np. cyjanek sodu /bardzo trujący/* Po zahartowaniu otrzymuje się twardość większą niż przy nawęglaniu* Stosuje się do kół zębatych, narzędzi itp*

7. STAŁ KONSTRUKCYJNA

Stale używane w konstrukcjach stalowych, urządzeniach komunikacyjnych, przy produkcji maszyn, broni itp* nazywają się stalami konstrukcyjnymi. Jeżeli stale odpowiadają wymaganiom specjalnym, jak własności magnetyczne, odporność na kwasy, na wysokie temperatury itp*, co powoduje konieczność stosowania dużych ilości uszlachetniających składników stopowych, nazywane są specjalnymi. Dawniej gatunki stali o małej zawartości węgla /do 0,5/V, które nie podlegały hartowaniu, nazywano żelazem kowalnym. Nazwa ta w języku potocznym używana jeat do dnia dzisiejszego* Prawidłowe jednak słownictwo pozostawia nazwę żelazo jedynie dla pierwiastka chemicznego lub specjalnie czystych chemicznie gatunków żelaza, otrzymywanych najczęściej metodą elektrolityczną /elektrochemiczną/*

Stopy żelaza z węglem i innymi domieszkami noszą nazwę stali /do 2% węgla/ lub żeliwa /ponad 2% węgla/*

A. Stale konstrukcyjne węglowe dzielą się według Polskich Norm na następujące gatunki:

1* Stal konstrukcyjna węglowa zwykłej jakości /HJ-61/H-84020/. a/ Stal o określonych własnościach mechanioznych i nie obowiązującym składzie chemicznym /z wyjątkiem stali przeznaczonej do spawania, która ma określony skład chemiczny/ ma znak St i cyfrę wyrażającą kolejny numer stali według PN, np* St 6* W niektórych stalach zamiast numeru podana jest wytrzymałość na rozciąganie, np. St 57 -stal konstrukcyjna zwykłej jakości o wytrzymałości R^, = 57 kG/nnn^.