DSCN7863

liczba respondentów w każdym sondażu - ponieważ przy podziale próby na sześć czy siedem kohort demograficznych margines błędu wzrasta do tego stopnia, że szum zagłusza sygnał.

Opierając się na wcześniejszych analizach kohort, Inglehart i Welzel (2005, rozdz. 4) przedstawiają analizę kohortową, która śledzi dane grupy wiekowe w trzech dziesięcioleciach, wykorzystując fakt, że sondaże Eurobarometru zadawały zestaw pytań dotyczących materializmu/postmateriali-zmu prawie co rok, od 1970 do 2000 r., we wszystkich krajach po raz pierwszy zbadanych w 1970 r. Wykres 1 pokazuje wyniki, wykorzystując dane zebrane w Wielkiej Brytanii, Francji, Niemczech Zachodnich, Włoszech, Belgii i Holandii. Pozycja każdej kohorty w danym okresie jest wyliczona przez odjęcie procentu materialistów w tej kohorcie od procentu postmate-rialistów. W punkcie zero zatem na osi pionowej obie grupy są jednakowo liczne. Proporcja postmaterialistów zwiększa się z ruchem w górę, proporcja materialistów zwiększa się z przejściem w dół. Gdyby różnice wieku odzwierciedlały wpływ cyklu życia, wraz z przejściem z lewej strony wykresu 1 na prawą z każdym rokiem między latami 1970 a 2000, każda z linii kohortowych stopniowo szłaby w dół, w kierunku bieguna materializmu. Pionowa skala tego wykresu pokazuje procent postmaterialistów po odjęciu procenta materialistów, przy czym zero wskazuje punkt, w którym oba typy są jednakowo liczne. Jeśli wpływ kohort jest obecny, wzorzec nie będzie ukośny, ale poziomy, przy czym każda kohorta pozostanie tak post-materialna u kresu badania wzdłużczasowego, jak była u jego zarania.

Ale musimy także wziąć pod uwagę wpływ czasów. Nasza teoria oznacza, że efekty krótkoterminowe, takie jak poważna recesja, zepchną wszystkie kohorty w dół w odpowiedzi na obecne warunki; ale z uzdrowieniem gospodarki wrócą one do poprzedniego poziomu, tak że na dłuższą metę pozostaną tak postmaterialistyczne, jak były na początku. W niedużych okresach krótkotrwała fluktuacja lub wpływ czasów, które zepchnęły wszystkie kohorty w dół, mogły sprawić mylne wrażenie, że różnice wieku odzwierciedlały jedynie efekty cyklu życia. Przyczyny i następstwa wpływu czasów były szeroko dyskutowane. Główne argumenty są podsumowane przez Clarke'a i Dutta (1991). Ducha i Taylora (1993), Clarke’a i in. (1999), Abramsona i Ingleharta (1994) oraz lngleharta i Abramsona (1999).

Ponieważ mamy dane z licznych punktów czasowych, możemy zobaczyć. że wpływ czasów jest, wyraźnie obecny w latach 1970-2000 (odzwierciedlając aktualne warunki ekonomiczne, szczególnie poziom inflacji: pro-

|| 25 -    1976-81 Kohortą _t ^ -g

s ~55 I’l 886^1905

-60 -

1970    1973    1976 1978 1980 1982 1984 1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000

Rok

o

Wykres 1. Analiza kohortową z nałożoną stopą inflacji (przy użyciu odwróconej skali po prawej): postmaterialiści (w %) minus materialiści (w %) w sześciu społeczeństwach Europy Zachodniej w latach 1970-1999

szę zwrócić uwagę, jak blisko wpływ czasów na wykresie 1 idzie za poziomem inflacji). Ale ten wpływ czasów nie ma trwałych następstw: młodsze kohorty pozostają względnie postmaterialne w każdym punkcie czasu, mimo krótkookresowych fluktuacji, a na końcu trzech dziesięcioleci każda kohorta jest nie bardziej materialistyczna, niż była na początku (w rzeczy samej, większość z nich jest mniej materialistyczna). Nie ma żadnych dowodów potwierdzających wpływ cyklu życia - w 2000 r. stało się jasne, że związane z wiekiem różnice odkryte w roku 1970 odzwierciedlają trwałe różnice kohort.

Oznacza to, że w miarę zastępowania starszych kohort młodszymi, mniej materialnymi, w populacji osób dorosłych, każde społeczeństwo powinno przesunąć się w kierunku od wartości materialnych do postmate-rialnych. 1 tak właśnie się stało. Wykres 2 pokazuje zmianę netto w okresie od 1970 do 2000 r. wśród sześciu społeczeństw, które właśnie zanalizowaliśmy. plus trzy społeczeństwa, wśród których po raz pierwszy pr/eprowa-