XX wiek)
Choć większa część państw chrześciiami jeszcze w swoich ruchomych gramcach, 52&* » **+ *
ustabilizowany. Jest to, jak się wyraził J** chr/e'*; "-)»ko«,l ,, )rM Średniowieczna ekspansja jest zakończona iT^" "®* cml of ,hc XV w., będzie to już inne zjawisko. Ale kończą-r«d k,m Najazdy mongolskie w latach 1241 nj, ^ Cr°"nic/ c/a'> »Wkkhtawarf i na Węgrzech, zwłaszcza na Wesrzwh ^/0SUa L 'U,l. » P
napierali Mongołowie, spotęgował anarchSdLwe^f’*'"w !
gsssssKtesSSS5 •« ' â–
„»» zabliźniają si, ,zybko. Po prajfcta ' . “ jj*
znów zaczyna się karczowanie lasów, rolnictwo im,ki, i;
Ale na przełomie XIII i XIV w. świat chrześcijański prosię SSIć terytorialnie, a nawet kurczy się wewnątrz swoich granic. Ludzie pr/esują karczować lasy, zdobywać ziemię; więcej, ziemie marginesowe wzięte pod uprawę pod naporem demograficznego przyrostu i w zapale ekspansji zostają opuszczone. Zaczyna się opuszczanie pól, a nawet wiosek (zagadnieniem pustek — Wustungen, zajmował się Wilhelm Abel i jego uczniowie). Niedokończona jeszcze budowa wielkich katedr zostaje przerwana. Krzywa demograficzna ugina się i zaczyna spadać. Zwyżka cen zatrzymuje się, przygotowując depresję.
Obok tych wielkich zjawisk ogólnych — pewne wydarzenia, z których jedne były już dla współczesnych uderzające, a inne stały się znamienne dopiero dla patrzących wstecz historyków nowożytnych, zapowiadają, że Europa chrześcijańska wchodzi w okres kryzysu.
Seria strajków, miejskich rozruchów, buntów, zwłaszcza we Flandrii, wybucha w ostatniej ćwierci XIII w. (w Brugii, Douai, I ournai, Provins, Rouen,