etno (12) []

tylko niedoskonałym odtworzeniem, powtórzeniem sw₀j_e„ absolutnego prnobrazu, umiejscowionego w czasie mity? nym. Przed wczesny byłby tu zresztą wniosek, źe mitologu jest narzędziem walki, przezwyciężania historii i historyk nego czasu świeckiego, jak to sobie wyobrażają EJia<u i zwolennicy jego teorii. Sama zresztą opozycja czasu sakralnego i świeckiego nie jest absolutna, w krańcowo sta. tycznym obrazie epoki mitycznej znajdujemy cechy synkr*. tycznego pojmowania czas u jako sfery przyczynowoścl (tok. wyżej), jako obszaru, na którym następuje elementarne przeciwstawienie pojęć „dawniej” X „teraz”, minionego i obecnego. Koncepcja mitu jako narzędzia świadomej walki z czasem historycznym stanowi „krańcową” modernizację, zgodną z pewnym ahistorycznym stanowiskiem filozoficznym w XX w.

_pRAPEZODEK-DEMIURG - BOHATER KULTUROWY

Jik wspominaliśmy, aktom pratworzenia odpowiadają w jichaicznych mitologiach bohaterowie, żyjący i działający _% czasach mitycznych; nazwijmy ich praprzodkami-deraiur-ptni — bohaterami kulturowymi. Wyobrażenia tych ąriech kategorii bohaterów splatają się ze tobą, mówiąc tdilej — są synkretycznie nierozdzielne. W tym zespole podstawowy element stanowi praprzodek — rodu, fratrii, plemienia. Ten ostatni bywa czasem uważany za praprzod-b cale] ludzkości, ponieważ w świadomości członków wspólnoty pierwotnej granice plemienne pokrywają się i ogólnoludzkimi. Praprzodek-demiurg — bohater kulturowy całkowicie w zasadzie modeluje społeczność pierwotną utożsamianą z „prawdziwymi ludźmi”. W plemionach środkowej Australii i wśród ludów paleoafrykańskich (Buszmeni), częściowo u Papuasów i w niektórych grupach Indian, bohaterowie kulturowi uważani są za totemicznych przodków, to jest prarodzideli lub twórców, zarówno określonej grupy zwierząt (rzadziej roślin), jak i ludzkiej grupy rodowej, która uważa dany gatunek zwierząt za własne „ciało”, czyli za swych pobratymców, krewniaków, totem.

Tak więc, dla jednolitej substancji grupy społecznej i gatunku zwierząt wyprowadzony jest również wspólny rodowód, zgodnie z mitologiczną logiką utożsamiania istoty i pochodzenia. Totemizm, którego klasyczne formy znajdujemy właśnie u australijskich aborygenów, w społeczeństwie wczesnorodowym tworzy specyficzną nadbudowę i, i jednej strony, przenosi na otaczająca naturę wyobrażenia rodowej organizacji społecznej, z drugiej zaś — proponuje swoisty naturalny kod, pomocny w klasyfikacji

221