etno (4) []

i Jej atrybutów, jedności i wielości, statycznego i dy_Qa raicznego, stosunków przestrzennych i czasowych. Czaio^ -przestrzenny synkretyzm przejawia się również w mor (izmie struktury przestrzeni kosmiczne] i zdarzeń ca. su mitycznego.

Właściwością myślenia pierwotnego jest również nad. zwyczaj slaby rozwój pojąć abstrakcyjnych (co, jak domo, potwierdzają obficie dane etnolingwistyczne), wsh,. tek czego klasyfikowanie i analiza logiczna odbywają g. w sposób nieco nieporadny, za pomocą konkretnych wy* brażeń przedmiotów, które jednakie mogą nabierać zna. kowego, symbolicznego charakteru, nie zatracając przy tym swojej konkretności. Bezpośrednim materiałem jest więc dla logiki pierwotnej postrzeganie zmysłowe na poziomie elementarnym, które umożliwia — na grandę po. dobieństw i różnic cech zmysłowych — przebieg procesu uogólniania bez odchodzenia od konkretu. Natomiast stosunków pnestrzenno-czasowych nie sposób uwolnić od ». pełniających przestrzeń i czas konkretnych, zmysłowo po. straganych przedmiotów, postaci, sytuacji, co narzuca pogląd o niejednorodności przestrzeni i czasu. Podobieństwo obiektów pod względem zewnętrznych drugorzędnych cech zmysłowych, ich sąsiedztwa w przestrzeni i czasie mole się przekształcić w związek przyczynowo-skutkowy, ich pochodzenie zaś może w pewnym sensie wpłynąć na zmianę ich istoty. Ostatnia cecha (charakterystyczna równin dla myślenia dziecka) jest nadzwyczaj ważna, gdyż odsyła nas do specyfiki mitu, modelującego otaczający świat przez opowiadanie o pochodzeniu jego części.

Myślenie logiczne jest jeszcze słabo oddzielone od elementów emocjonalnych, Efektywnych, ruchowych, co nie tylko ułatwia wszelkiego rodzaju „partycypacje" (w Lćvy--Bruhłowskim rozumieniu), ale tłumaczy wiele zagadnień z zakresu praktyki rytualno-magicznej Jest oczywiste, że nie da się sprowadzić wszystkich osobliwości myślenia mitologicznego, a zwłaszcza różnorodnych wierzeń, do samego faktu „jeszcze-nie-wyodrąb-nienia” człowieka i przyrody, do nleoddzielenia się myśli logicznej od sfery emocjonalnej, braku umiejętności abstrahowania od konkretu itd. Warunkiem pojawienia się wielu spośród wymienionych tu zjawisk jest nie tylko synkre-tyzm myślenia, ale i pierwsze kroki w kierunku jegoprw*

jyycicjfcenia. Na przykład, w mitach o bohaterach kultu-fottfjth widoczna jest zarówno nieumiejętność odróżnienia natury od kultury (bohaterowie kulturowi „zdobywają” zarówno dobra kulturowe, jak i obiekty przy-rody i ogień i słońce, pożyteczne trawy i inne rośliny, na-[fędzia pracy, urządzenia społeczne i obrzędowe itd.), jak .początkowe stadium takiego odróżniania, wyrażające się *• elementach podkreślających różnice między bohaterem kulturowym a demiurgiem, w wysunięciu na plan pierwszy kwestii pochodzenia kultury.

Totemizm wywodzi się z poczucia pokrewieństwa okreś-uotj grupy ludzi z gatunkiem zwierząt lub roślin. Po-rucie to zakłada, niewątpliwie, pewien stan przejściowy aiędzy utożsamianiem natury i kultury a ich rozróżnia-uiem, jak również przeniesienie w sferę natury wyobrażeń dotyczących ukształtowanej społecznej organizacji ro-jawo-plemlenne j. Tam, gdzie chodzi o instytucje społeczne, daje cię zauważyć jaskrawa różnica między myśleniem „pierwotnym” a myśleniem dziecka. Animizm obejmuje ponadto wyobrażenia duszy i duchów, a więc daje początek podziałowi na materialne i idealne (duchowe), chociaż wspomniane wyobrażenie duszy długo jeszcze zachowa swój cielesny charakter (dusza mieści się w określonych rgnnach — w wątrobie, sercu, jest tożsama z krwią lub ddechem, ma wygląd ptaka lub człowieka itd.).

Logika człowieka pierwotnego już w najwcześniejszych ctsdiach posługuje się abstrakcyjnymi klasyfikatorami (na przykład liczbowymi) i przejawia, słabe wprawdzie, tendencje do tworzenia pojęć bardziej oderwanych. Czyste „myślenie mitologiczne” jest kategorią umowną, co nie powinno nas dziwić, jeśli uwzględnimy różnorodność impulsów wynikających z praktyki wytwórczej i doświadczenia technicznego właściwego społeczeństwom archaicznym. Jednakże fakt, że myślenie mitologiczne nie wyatę ■ puje w „chemicznie czystej” postaci, potwierdza właśnie lego genetyczny związek z wczesną „synkre tyczną” fazą w dziejach kultury ludzkiej i samego myślenia. Nie przeczy temu również obecność w myśleniu mitologicznym swego rodzaju wyczulenia, operacyjnej elastyczności, dzięki czemu mogło się ono wykazać umiejętnością analizy i klasyfikacji; cechy te (jak to przekonywająco udowadnia £*evi-Strauss) umożliwiły neolityczną rewolucję technice-