mleczny (biały) zadymiony (szaro-czarny)
- rysa: biała lub szarawa
- połysk: szklisty - na ścianach
tłusty - na powierzchniach przełamu
- przezroczystość: przezroczysty, przeświecający
Charakterystyczne cechy rozpoznawcze: wysoka twardość, brak łupliwości, poprzeczne prążkowanie ścian słupa u kwarcu fi.
Najpospolitsza grupa minerałów w skorupie ziemskiej. Należą do krzemianów, a ściślej są glinokrzemianami pierwiastków alkalicznych: potasu, sodu i wapnia. Czyste skalenie mają skład chemiczny:
- skaleń potasowy: K[AISi3Os] - przedstawiciel: ORTOKLAZ, MIKROKLIN (alkaliczne)
- skaleń sodowy : Na[AISi3Og] - ALBIT (kwaśne)
- skaleń wapniowy : Ca[AI2Si2Og] - ANORTYT (zasadowe)
Skalenie potasowe występują samodzielnie, natomiast sodowe i wapniowe tworzą ciągły szereg skaleni sodowo - wapniowych, zwanych PLAGIOKLAZAMI. Poszczególne człony ich szeregu noszą nazwy:
albit |
100-90% albitu |
0-10% anorytu |
oligoklaz |
90-70% albitu |
10-30% anorytu |
andezyn |
70-50% albitu |
30-50% anorytu |
labrador |
50-30% albitu |
50-70% anorytu |
bytownit |
30-10% albitu |
70-90% anorytu |
anortyt |
10-0% albitu |
90-100% anorytu |
- pokroi: grubotabliczkowy lub rzadziej cienkotabliczkowy
- łupliwość: doskonała w jednym kierunku i bardzo dobra w drugim - prostopadłym kierunku.
- przełam: gładki lub nierówny
- twardość: 6 (wzorcowa)
- barwa : ortoklaz - najczęściej różowo-czerwony,
plagioklazy - białe (albit), szare, zielonkawe, niebieskawe (labrador)
- rysa : biała
- połysk : szklisty
- przezroczystość : nieprzezroczysty lub przeświecający
Charakterystyczne cechy rozpoznawcze: dwukierunkowa, doskonała i bardzo dobra łupliwość,
grubotabliczkowy pokrój, znaczna twardość. Charakterystyczną cechą labradoru i plagioklazów do niego zbliżonych jest iryzacja światła - kryształ mieni się odcieniami zielkonawo-niebieskimi. W przypadku okazów białych, szarych lub bezbarwnych odróżnienie skaleni potasowych od plagioklazów jest makroskopowo prawie niemożliwe, wskazówką może być czasami występowanie prążków polisyntetycznych w plagioklazach (bliźniaków wielokrotnych).
Skaleniowce - minerały podobne składem do skaleni alkalicznych aie mają mniej krzemionki. Najważniejsze pod względem skałotwórczym są leucyt (odpowiednik skalenia potasowego) i analcym (odpowiednik albitu) oraz nefelin.
Należą do krzemianów
Są to uwodnione glinokrzemiany potasu oraz kationów: Al, Mg, Fe i in.
- mika glinowa: MUSKOWIT (jasna)
- mika magnezowo-żelazowa: BIOTYT (ciemna)
- pokroi: płytkowy, przeważnie cienkopłytkowy
- łupliwość: doskonała w 1 kierunku, w innych kierunkach brak łupliwości
- przełam: nierówny - postrzępiony
- twardość: 2-3
- barwa: muskowit w cienkich płytkach bezbarwny, w grubszych - srebrzysty
biotyt - czarny lub zielonawy, brunatnawy
- rysa: biała
- połysk: w cienkich płytkach - szklisty, w grubszych - perłowy, srebrzysty, metaliczny
- przezroczystość: najczęściej przeświecające
Charakterystyczne cechy rozpoznawcze: pokrój płytkowy, doskonała, jednokierunkowa łupliwość, stosunkowo niska twardość.
7