hum5

278 V. Strychalski

Ucieczki są dopuszczalne. Kary za ucieczki powinny być ograniczone. Można używać broni przeciwko uciekającym jeńcom, lecz musi to być środek ostateczny poprzedzony stosownym ostrzeżeniem.

Sankcje za przewinienia dyscyplinarne winny być stosowane z wyrozumiałością. Nałożyć je może tylko komendant obozu lub wyznaczony przez niego oficer. Kary dyscyplinarne nie mogą być brutalne lub niebezpieczne dla zdrowia jeńców, a czas trwania jednej kary nie może przekraczać 30 dni. Sankcje sądowe może stosować jedynie sąd wojskowy. Kara śmierci może być wymierzona, jednak nie powinni jej otrzymywać jeńcy w wieku poniżej 18 lat oraz kobiety w ciąży. Ustalono również okres pomiędzy orzeczeniem a wykonaniem kary śmierci - wynosi cn sześć miesięcy. W czasie tym organizacje międzynarodowe mają sprawdzić czy wyrok został wydany zgodnie z przyjętą procedurą sądową. Postępowanie sądowe musi obejmować następujące gwarancje:

-    powiadomienie oskarżonego o czynie, który mu się zarzuca;

-    czyn musi być karalny w czasie gdy został popełniony;

-    domniemanie niewinności;

-    niedopuszczalność stosowania przymusu w postępowaniu;

-    publiczne ogłoszenie wyroku;

-    prawo do obrony;

-    zakaz podwójnego karania za ten sam czyn.

Niezwłocznie po zakończeniu działań wojennych jeńcy powinni zostać zwolnieni i repatriowani do swoich państw.

Postanowienia IV Konwencji Genewskiej, uzupełnione postanowieniami Protokołów I i II chronią ludność cywilną przed skutkami działań wojennych. Dotyczą one tak ochrony osób cywilnych jako jednostek, które na skutek działań wojennych albo okupacji znalazły się w zasięgu działania sił zbrojnych nieprzyjaciela lub władz okupacyjnych, jak również ludności cywilnej jako całości, zagrożonej wskutek przebywania na terytorium zajętym przez nieprzyjaciela. Służą także ochronie cudzoziemców na terytorium strony wojującej, zwłaszcza uchodźców z państwa będącego stroną konfliktu.

Za osobę cywilną podlegającą ochronie uważa się każdą osobę nie należącą do sił zbrojnych i nie biorącą udziału (w innym charakterze) w działaniach zbrojnych.

Osoby cywilne w żadnym przypadku nie mogą być przedmiotem ataków. Powinny być zawsze szanowane, chronione i traktowane humanitarnie, bez dyskryminacji z jakichkolwiek względów.

Ludność cywilna ma zapewnione prawo do ochrony życia i zdrowia, poszanowania czci. praw rodzinnych, praktyk religijnych oraz swoich zwyczajów. Osób cywilnych, które znalazły się w mocy przeciwnika, nie można używać jako osłony obiek tów czy obszarów przed działaniami wojennymi. Zakazane jest stosowanie kar zbiorowych, zastraszenia, terroru oraz środków odwetowych w stosunku do osób chronionych i ich mienia.

Zakazane jest stosowanie głodu jako metody walki, nie wolno również niszczyć ani zatruwać środowiska naturalnego.

Szczególną ochroną otoczone są urządzenia i zbiorniki zawierające niebezpieczne siły takie jak: tamy. elektrownie atomowe, groble. Nie można ich atakować nawet wówczas, gdy stanowią cele wojskowe, chyba że przeciwnik używa ich do

. 2 za.

Międzynarodov

wsparcia swoich działań wojskowych. Z podobnej ochrony korzystają dobra kultury stanowiące wspólne dziedzictwo ludności, oznakowane specjalnym znakiem opisanym w Konwencji Haskiej z 1954 r. o ochronie dóbr kultury.²¹ Oddziały obrony cywilnej ustanowione dla ochrony i udzielania wszelkich form pomocy ludności cywilnej, powinny być przez przeciwnika respektowane i szanowane.

W przypadku ustanowienia zarządu okupacyjnego, mocarstwo okupacyjne powinno traktować ludność cywilną z poszanowaniem, zapewnić jej sprawiedliwe prawa. nie deportować w głąb swojego kraju, zapewnić wyżywienie, środki higieny oraz wszelką inną pomoc.

Ustawodawstwo karne musi zapewnić podstawowe gwarancje dotyczące postępowania sądowego i nie może być surowsze, niż było przed okupacją.

Państwo okupujące ma prawo internować ludność cywilną, ale tylko ze względów bezpieczeństwa i porządku publicznego. W obozach internowania musi zapewnić warunki podobne do tych. z których korzystają jeńcy wojenni.

Przepisy zawarte w II Protokole, dotyczące ochrony ofiar wewnętrznych konfliktów zbrojnych, dają taką ochronę wszystkim osobom nie biorącym bezpośredniego udziału w działaniach zbrojnych oraz tym. które udziału takiego zaniechały. Mają one prawo do poszanowania swojej osoby, godności, przekonań religijnych i powinny być traktowane w sposób humanitarny.

Zawsze i wszędzie zakazane są następujące czyny skierowane przeciwko tym osobom:

-zamachy na życie, zdrowie lub fizyczną lub psychiczną równowagę, zwłaszcza zabójstwa, tortury, kary cielesne;

-    kary zbiorowe;

-    branie zakładników;

-    działania terrorystyczne.

Szczególną ochronę przyznaje się osobom starszym, kobietom i dzieciom. Nie zawarto tu jednak żadnych przepisów dających ochronę walczącym w przypadku ich pojmania przez wojska rządowe. Należy domniemywać, że wobec tych osób stosowane będą normy zwyczajowe, o których wspomniano wyżej.

Omówione tu przepisy międzynarodowego prawa humanitarnego zapewniają ochronę ofiarom wojny, w sposób niemal całkowity. Wydawać by się mogło, że nic więcej robić już nie trzeba, jednak ponad 200 konfliktów zbrojnych, jakie wybuchły od zakończenia II wojny światowej, dowodzi, ze oprócz ustanowienia praw należy zrobić wiele w dziedzinie ich upowszechniania, a jeszcze więcej - by wykształcić nawyki przestrzegania ich przez walczące strony.

t: O;.U z 1957 r. Nr -i6. poz. 212.