img087

87

2.5.2. Teodolit

2.5.2.1. C2gścl składowe teodolitu

Podstawowym współczesnym Instrumentom używanym do pomiarów kątów poziomych jest teodolit. Zasadniczymi j9go częściami przeznaczonymi bezpośrednio do wykonywania czynności pomiarowych są: luneta z siatką celowniczą (ogniskowa), liubus kręgu poziomego - K3, libele do ustawiania osi obrotu instrumentu w pionie, urządzenia do centrowaniu Instrumentu oraz urządzenia odczytowe. Są to elementy instrumentu niezbędne do wykonywania pomiarów kątów poziomych. W praktyce jednak rzadko spofcykacęp narzędzia, zwłaszoza średniej dokładności, które zostały skonstruowano z przeznaczeniem wyłącznie do pomiaru kątów poziomych, Kajozęśoioj instrumenty do pomiaru kątów poziomych posiadają Jeszcze takie dodatkowe częć-oi, jak krąg pionowy (KV) wraz z libelą kolirsacyjną do pomiaru kątów pionowych, siatkę celowniczą w lunecie z trzema nitkami poziomymi do pomla-ru odległości (dalmierz) i libolę niwelacyjną na lunecie do pomiaru różnic wysokości. Jeżeli instrument posiada wszystkie wymienione dodatkowa częfeoi, to nazywany bywa instrumentem uniwersalnym, z u?>3gi m szerokie zastosowanie do pomiaru wszystkioh elementów wyznaczanych w terenie w pracach geodezyjnych. S instrumencie uniwersalnym zazwyczaj dokładność podziału i odczytu Kręgu pionowego jest renie jeża niż kręgtj poziomego. Stosowane są"również uproszczone konstrukcje instrumentów uniwersalnych o dokładności mniejszej, lecz najczęściej jednakowaj dla obu kręgów: pc-zicnegc i pionowego, przeznaczone do mniej dokładnych a szybkich pomiarów, np, sytuacyjno-wysckoócicwych metodą tashlmetryczną (rys, 99), ta-chinetry lub w geodezji górniczej teodolit wiszący (rys. 100).

»7 słownictwie tcohniozcym w praktyce powyższe nazw7 nie są ściśle stosowane i najczęściej spotykaj się tylko z terminem: teodolit.

teodolit składa się 2 trzech zasadniczych częśol: 1; spodarki, 2) kręgu (koła) poziomego (limbuoa), 3) alldady z lunetą, kręgiem (kołem) pionowym, libelani i urządzeniami odczytowymi. Eo ustawienia instrumentu służy statyw.

Najpierw opiszemy teodolit dawnej prostej konstrukcji (rys. 101), obecnie już zasadniczo nic produkowany, ale w praktyce jaszcze często używany. 77 opisie przytoczymy równioż podctawcw3 ulepszania koastrukcyj- ' litr stosowane w nowoczesnych teodolitach (rys. 102, 103 1 1CW).

1) Spodarka służy do połączenia lnstrujiientu ze statywem oraz razem z libelami - do u3towiania liaousa w poziomie (osi obrotu instrumentu w pionie). Seatowi cna najniższą część przyrządu. Jest zbudowana w pontaci podstawy trójimiennej z trzeua śrubami poziomującymi umieszczonymi w jej ramionach. U dolnej części spodarki znajduje się otwór lub trzpień nagwintowany do wkręcania lub nakręcania taw.- śruby sprzęgającej w celu