IMG 30

194 • joński porządek p.n.e. W1929 r. R Rytel skomponował operę Ijola. Patrz także Dejanira.

joński porządek, styl w architekturze Grecji, którego cechą wyróżniającą jest kolumna smuklejsza od doryckiej, ze żłobkowanym trzonem, ponadto kapitel joński jest bogato zdobiony; składa się z dwóch zwiniętych ku dołowi ślimacznic (wolut). W tym stylu zbudowano np. świątynię -»Artemidy Efeskiej (VII w. p.n.e.). Rozpowszechnił się w Azji Mniejszej i na wyspach Morza Egejskiego. Patrz także dorycki porządek, Erechteusz, koryncki porządek, Nike.

Jowisz, Jupiter (łac. luppiter, gr. —»Zeus), syn boga —»Saturna i —»Ops. Małżonek —> Junony. Utożsamiany był z greckim Zeusem. Rzymski bóg nieba i światła (stąd jego przydomek: Diespiter i Lucetius). Był również bogiem zjawisk atmosferycznych (stąd przydomki: Fulgator, Plivius, Serenator i Tonans). Uważano go za największego władcę bogów i ludzi, zwano Optimus, Maximus. Jako opiekun miasta Rzymu wspierał szyki bojowe, ofiarował Rzymianom zwycięstwo. Ponadto był patronem zawartych traktatów i dobrych stosunków międzynarodowych. Ludy

Kapitel Jortski

Jupiter

Junona *195

latyńskie oddawały mu cześć na Górze Albańskiej.

W Rzymie natomiast na cześć J. obchodzono święto Ludi Romani. Najważniejsza jego świątynia usytuowana była na —> Kapitolu. Nazywano ją świątynią trójcy kapitolińskiej, tj. J., Junony i 4 Minerwy. W świątyni tej nowo wybrany konsul składał pierwsze ofiary, a każdy zwycięski wódz składa! ofiary dziękczynne. Dziś pozostały z niej częściowo fundamenty wbudowane w Pałac Konserwatorów, gdzie znajduje się zespół muzeów (Musei Capitolini). Kult J. trwał nawet po wprowadzeniu chrześcijaństwa. Atrybutami boga były dąb i orzeł. Poświęcono mu idy (dni miesiąca, w których wypadała pełnia księżyca). Jako J. Latiaris (Jowisz Latyński) był czczony -4Latinus. • W zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie znajdują się miedzioryty: Jowisz H. Aldegrevera (XVI w., ze zbiorów goluchowskich) oraz Jowisz i Leda W.W. Rylanda (XVIII w.). Największa planeta Układu Słonecznego nazywa się J. (luppiter). Patrz także Europa, Fortuna, Ganimedes, lo, lustitia, Kabirowie, Kwirynus, Merku-| ry, Saturn, Sybilla, Tinia, Uni, Wulkan.

Julus, łacińskie imię —»Askaniusza, syna —»Eneasza. Junona, luno, córka boga -» Saturna i -4 Ops, choć pierwotnie była żeńskim odpowiednikiem opiekuna mężczyzn -4 Geniusza. Bogini rzymska utożsamiana z grecką -4 Herą. Małżonka -4 Jowisza. J. była opiekunką małżeństw i rodzin, dziewcząt, kobiet i rodzących matek (luno Luci-

Junona