IMG14

JJ. Starszy wiek szkolny

W tej fazie rozwoju dziecka nauczyciel może budować swój autorytet na podstawie wiedzy merytorycznej, umiejętności dydaktycznych (profesjonalizm!, iiitórpeisoniilnycli, a także etyki ogólnej. W tym leż okresie pojawia się rozwojowy l.iyzys autorytetów, u szczególnie autorytetów rodziców i nauczycieli. Młodzież pragnie w swym djjżeniil do samodzielności uwolnić się od supremacji nnt.iiyuiu nauczyciela. Wiązać to nuleży ze wzrastającą dojrzałością inlelckiiuhią. rozwojom i wyraźnym ukierunkowaniem zainteresowań, coraz bogatszym doświadczeniem osobistym, korzystaniem z pozaszkolnej edukacji.

Z badań wynika ⁴\ że w lej fazie rozwojowej bardzo łatwo jest o utratę autorytetu nauczycieli, którzy:

►    zle luli w ogóle nie wyjaśniają nowych zagadnień,

►    są nieprzygotowani do lekcji,

f nie upewniają się, czy uczniowie rozumieją nowe zagadnienia,

►    nic wzbudzają zainteresowania uczniów przedmiotem,

►    prowadził nudne lekcje,

►    niesprawiedliwie oceniają,

►    nie potrafią utrzymać dyscypliny na lekcji.

Reasumując, możra powiedzieć, źe:

♦    relacja między ludźmi opierająca się na autorytecie jest procesem ciągłych zmian,

I zmienne rozwojowo i sytuacyjnie są kryteria będące podstawą uznania autorytetu,

♦    len sum nauczycie] może być autorytetem dla dzieci z określonej grupy wiekowej i w określonej sytuacji, a nie być nim dla dzieci z innej grupy wiekowej,

I trudno być autorytetem uniwersalnym, a więc w każdej sytuacji i dla każdego; dążenie do tego może prowadzić do porażki,

♦    mocne strony każdego nauczyciela, jego kompetencje, cechy osobowości, sprawność fizyczna mogą być naturalną bazą dla budowania autorytetu dla okteslonej grupy dzieci,

♦    można stawać się autorytetem dla określonych grup wiekowych uczniów, kształcąc W sposób świadomy pewne osobiste kompetencje profesjonalne i interpersonalne.

⁴⁴ Stefanowie/. J, Pwchologia wzajemnych kontaktów. WSiP, Warszawa 1976.

4. ItiirlowjimY auŁorytetn

Szczególnie ważną rolę w budowaniu autorytetu odgrywają pierwsze kort-lukry nauczyciela z tlaiią klasą. Nauczyciel musi być świadom, żc to, co /aj d/.ic na pierwszych kilku spotkaniach z klasą, z dużym prawdopodobieństwem odbije się na charakterze stosunków, jakie połączą go z. uczniami do końca ich wzajemnych kontaktów’. Najczęściej uczniowie:

►    zachowują się biernie, próbując rozpoznać i ocenić, z kim mają do czynienia,

►    wygłupiają się, żeby sprawdzić, czy ujdzie im na sucho nieprzejmowanic się nauką, jak nauczyciel wyobraża sobie panowanie nad zachowaniem uczniów, czy posiadł umiejętności taktyczne i organizacyjne w dostatecznym stopniu, by te wyobrażenia zrealizować.

Budowanie autorytetu rozpoczynamy od budowania dyscypliny, czyli tworzenia warunków, w których uczenie się będzie możliwe oraz. uczenia uczniów zachowania społecznie odpowiedzialnego. Nim odstąpimy uczniom część swego autorytetu, wpierw musimy go zbudować i umocnić. Ważną w tym rolę odgrywają:

►    widoczna pewność siebie nauczyciela,

►    atrakcyjność lekcji,

►    stawianie czytelnych wymagań,

►    zdolność do wymuszenia posłuszeństwa zgodnie z ustalonymi wymaganiami, czyli konsekwencja w działaniu.

Obserwacja szkolnej rzeczywistości podpowiada, iż najczęściej popełnianym przez nauczycieli błędem jest brak konsekwencji w egzekwowaniu wymagań i zasad ustalonych przez nich samych. Wystarczy jednorazowe „przymknięcie oka” ze strony nauczyciela, aby swoista „próba sił” między nim a uczniami wypadła na jego niekorzyść.

Wiele badań wskazuje na nieproporcjonalnie wielki wpływ pierwszego wrażenia, jakie ktoś wywarł, na to, jak później będziemy oceniać jego kompetencje.

4.1. Procedura konstruktywnego utrzymywania autorytetu

Jak wcześniej zauważyliśmy, autorytet nie jest czymś danym raz na zawsze, może z czasem ulec osłabieniu, umocnieniu, bywa, że zanika. Warto zatem zapoznać się z procedurą jego umacniania, która jest wieloetapowa i ma charakter algorytmiczny. Wyróżnia się następujące etapy procedury.