IMGB29

216 Wanqm ktaowe

warunkach, bu schłodzenia. Czasami jednak zachodzi konieczność jej przetrzymania, wtedy należy je przechowywać w temperaturze TC. Po schłodzeniu sałata może być przewożona w samochodzie-chłodni na duża odległości, baz utrary wartości handlowej i biologicznej.

9.1.1.10. Choroby nieinfekcyjne

Najgroźniejsze w uprawie sałaty pod szkłem lub folio M choroby wywoływane przez zaburzenia fizjologiczne. Należą do nich: zamieranie brzegów liści (po angielsku .,tip-burn") oraz szklistość liści sałaty („glassL-' ness"). Wywołują ja nie w pełni kontrolowane takie czynniki, jak: temperatura. -wilgotność. stężania COj^w pow[etizu,-zawartość wody i składników pokarmowych w podłożu. Czynniki te w pomieszczeniach osiągają często wartości ekstremalne, a wilgotność i temperatura podlegają częstym zmianom w ciągu doby. Ekstremalna wartości i duża zmienność wymienionych czynników są główną przyczyną zaburzeń fizjologicznych.

Zamieranie brzegów liści. Choroba ta może wystąpić wtedy, gdy obserwuje się szybkie tempo wzrostu sałaty lub niedobór wapnia w podłożu albo trudności w jego pobieraniu w wyniku wysokiej zawartości w podłożu magnezu i sodu (Sonneveld. e Mook 1983). Pewien wpływ na występowa-| nie tej choroby mogą tez mieć niskie pH ^ podłoża oraz wysoka temperatura i wilgotny. ność powietrza podczas dnia i nocy (Bor-kowskt. Baieśniewicz 1981; Misaghi. Gro-gan 1978. Collier. Tibbitts 1982). Wysoka wilgotność względna powietrza nocą i niska w ciągu dnia zapobiega występowamuza-miotania brzegów liści.

Szklistość liści sałaty. Zaburzenie to występuje częściej w uprawie sałaty w okresie od listopada do lutego. Objawia się ono , powstawaniem plam wzdłuż brzegów liści £ na skutek wypełnienia wodą przestrzeni międzykomórkowych. co następuje wtedy, gdy 3 pobieranie wody z podłoża jest większe niż jS ęampiiMjJt Czynnikiem zwiększającym wy-^v stępowanie szklistości jest nocne wyptomie-naowente. pod wpływem którego obniża się SMpamtuie otoczenia i wzrasta wilgotność

względna powietrza, powodując zbyt mat, transpirację w stosunku do ilości pobrane! wody (Berkel 1981). Wyższe stężenie w podłożu lub .pożywce ogranicza -yyąnie sżklistości sałaty Przy.ucuawia.od-mian wrażliwych na szklistość liści naU^ ulrzymywaiT wyzszy poziom'stężenia w podłożu oraz wyzszą niż zalecana leni¹ peraturę w nocy (Maaswmkel, Welles 1986)

Zaburzenia spowodowane niedoborem lub nadmiarem składników pokarmowych. Przy niewłaściwym nawożeniu mineralnym na liściach sałaty można zaobserwować objawy niedoboru bądź nadmiaru składników, co powoduje nienormalny wzrost roślin.

Niedobór azotu jest wtedy, gdy w i,, ściach sałaty stwierdza się zawartość azotu azotanowego poniżej 0.4% w s.m. Liście są jasnozielone, normalnego kształtu. Duży niedobór azotu powoduje zahamowanie wzrostu młodych liści i niezawiązywanie główek Dobrze odżywione rośliny zawierają 1—2% azotu azotanowego w s.m. Niedobór azotu uzupełnia się przez podlewania 0.2—0.3-procentowym roztworem np. saletry wapniowej, Niedobór ten może wystąpić w różnych glebach i podłożach niedostatecznie nawożonych azotem lub też zbyt obficie podlewanych.

Niedobór^fosforu opóźnia tworzenie się główek. Rośliny mają pokrój płaski, rozeto-waty. W przypadku dużego niedoboru starsze liście obumierają. W zależności od odmiany liście mogą być ciemnozielone, purpurowe lub ceglaste. Ilość fosforu w suchej masie liści oznaczona w wyciągu 2-procen-towego kwasu octowego spada wówczas poniżej 0.2%..Zawartość łosłooi_w-suchei masie -zdrowych-liści wynosi 0-5—1 %,

Niedobór potasu powoduje niezbyt widoczne objawy i jest dość trudny do rozpoznania. Niedostateczna ilość tego składnika hamuje wzrost roślin. Liście są jnniej-pofah dowane niż zwykle i mają ciemniejszą barwę. Pyzy znacznym niedoborze potasu ogonki są dłuzsze. blaszki liściowe bardziej okrągłe lub sercowate. Na wierzchołkach starszych liści pojawiają się chlorotyczne pląmy. Zawartość potasu w suchej masie liści spada poniżej 2% (Nowosielski 1972). Wystąpieniu objawów niedoboru tego składnika można doraźnie zapobiegać przez opryskiwanie roślin 0.2-procentowym roztworem saletry potasowej.

Obi^8wem niedoboru magnezu na starach liściach su chlorotyczne przebarwie-jTktóre rozprzestrzeniają się między nerkami.⁰'* brzegów ku środkowi liścia. Obej-^"j one również mniejsze nerwy. Przy du-niedoborze tego składnika wzrost sałaty zahamowany, a tkanka objęta chlorozą Sniera. Rośliny ze znacznym niedoborem -jgnazu zawierają w suchej masie mniej niż _a zdrowe mają 0j2r—0,9% tego JjrtJiaśtka. Skutecznym zabiegiem jest wygnanie dwukrotnie opryskiwania 1 -procentowym roztworem uwodnionego siarczanu

magnezu.    ...

Niedobór wapnia objawia się zahamowaniem wzrostu i tworzeniem płaskich rozet. Brzeg młodych liści staje się nieregularny, brunatny. Takie objawy następnie pojawiają jię na starszych liściach. W praktyce niedobór wapnia w sałacie jest bardzo rzadko spotykany. W roślinach z objawami niedoboru tego składnika zawartość Ca w suchej masie liścia spada poniżej 0,2%. Zapobiegania niedostatecznej zawartości wapnia uwa-a si$ za niemożliwe. Przy niedoborze wapnia wystąpić może zatrucie roślin manganem, glinem lub niedożywienie molibdenem.

Hinriobór żelaza w uprawie sałaty występuje berdzo rzadko._Cała roślina staje się Mady bladozielona-_J-iście są zwykle mniej pofałdowane niz normalnie. Wyraźne objawy nSdoboru żelaza pojawiają się. gdy zawartość tego pierwiastka w suchej masie liści spiJaponiżej 0.0154,.Wzrost roślin jest wów-ułś" zahamowany. Niedobór ten usuwa się przez nawożenie dolistne chelatami żelaza^ Rośliny z objawami niedoboru_miaclziśą osłabione, ich wzrost jest zahamowany. Lifcie są wąskie i filiżankowato wygięte. Na ch brzegach występuje chlorozą. Później Mcie żółkną i więdną od brzegów i wierzchołka aż do podstawy, a nerwy różowieją. Rośliny z objawami niedoboru miedzi zawierają w suchej masie poniżej 2 ppm Cu (normalnie 7—17 ppm). Niedobór miedzi w roślinach uprawianych w szklarni jest rctdko spotykany. Może on wystąpić, gdy podłoże z torfu wysokiego nie zostanie nawiezione miedzią. Interwencyjnie można opryskać rośliny 0,1 -procentowym roztworom siarczanu miedzi.

Przy dużym niedoborzę^manganu. zwła-Hcza na starszych liściach, zielone nerwy ■worzą siatkę na tle żółknących przestrzeni Pomiędzy nerwami. Rośliny z objawami niedostatecznej ilości manganu zawierają 6—14 ppm Mn w suchej masie liści, zdrowe zaś 16—150 ppm Mn. Starsze liście zawierają więcej manganu niż młode. Niedobór manganu może wystąpić na silnie wapnowanych glebach. Nadmiar manganu powoduje silną chlorozę roślin. Starsze liście od brzegów zamierają, wzrost młodych jest zahamowany. Zatrucie manganem u sałaty występuje wtedy, gdy jest go powyżej 200 ppm w suchej masie. Parowanie gleb uwalnia dużo łatwo przyswajalnego manganu, który może być toksyczny dla sałaty, zwłaszcza przy niskim pH podłoża.

Niedobór cynku_opóinia wzrost sałaty, rośliny mają pokrój rozetowy. Objawy zaczynają się od starszych liści i rozprzestrzeniają się na młode. Wzdłuż brzegów liści i między nerwami powstają nieregularne, zasychające plamy. Rośliny z niedoborem cynku zawierają 12 ppm Zn, a zdrowe — 30—330 ppm Zn w suchej masie. Nie spotyka się zatrucia roślin z powodu nadmiaru cynku.

Niedobór molibdenu ujawnia się więdnięciem liści postępującym od wierzchołka i brzegów ku środkowi. Zamierające tkanki przybierają brunatnożółtą barwę. Wzrost liści i korzeni jest silnie zahamowany i roślina może zupełnie zwiędnąć. Wyraźne są objawy niedoboru, gdy zawartość molibdenu w suchej masie spada poniżej 0.3 ppm. W suchej masie zdrowych roślin występuje 2.3—3.7 ppm Mo. przy czym u roślin młodych zawartość tego pierwiastka jest zawsze większa.

9.1.2. Sałata krucha — Lactuca sativa var. capitata L.

9.1.2.1. Znaczenie gospodarcze

Obecnie w Polsce sałata krucha nie jest uprawiana, natomiast w krajach zachodnich areał uprawy pod osłonami powiększa się dość szybko. W roku 1984 była ona uprawiana w Holandii na powierzchni około 40 ha.