Obraz2 (12)

30 JEDNOSTKA A SPOŁECZEŃSTWO

prawo do rozwoju i dlatego nie realizuje zasad społeczeństwa humanistycznego³⁶-

Prawo do rozwoju zawiera w sobie również uprawnienie do wyboru zawodu i rodzaju pracy, prawo do udziału w dochodzie społecznym i we własności środków produkcji i konsumpcji, co ma umożliwiać osobie ludzkiej zaspokojenie coraz wyższych potrzeb cywilizacyjnych. Udział ten powinien również zapewniać zaspokojenie potrzeb człowieka w okresach jego niezdolności do pracy.

Prawa osoby ludzkiej formułowane były też - i są. obecnie - w różnych uregulowaniach politycznych i prawnych³⁷. Od początku życia społecznego ludzie w postaci różnych wystąpień, układów, deklaracji, ideologii ruchów społecznych i politycznych określali prawa osoby, kodyfikowali je i oznaczali sferę celów i dóbr, które nie podlegają podporządkowaniu społeczności, a które określaj? obowiązki i zadania społeczności względem osoby ludzkiej. Jako pierwszą, najsłynniejszą deklarację i gwarancję wolności politycznej wymienia się angielską Wielką Kartę Swobód (Magna Charta Libertatum) z r. 1215. W czasach nowożytnych prawa osoby ludzkiej znalazły swoje pełne określenie w kilku aktach historycznych. Nie ma miejsca w niniejszej pracy, aby przedstawić całą historię tych układów i deklaracji w poszczególnych krajach. W Anglii do tych częściowych kodyfikacji praw osoby, określających stosunek obywatela do państwa, należą: Petition of Rights z r. 1628, żądania z czasów rewolucji angielskiej - Bill of Rights z r. 1689. W Polsce można by przytoczyć różne akty historyczne, choćby prawo „Neminem captivahimus nisi iure victum" (143C--1433) czy też niektóre postanowienia Konstytucji 3 Maja 1791 r. jako częściowe określenia czy gwarancje zachowania praw osoby ludzkiej do istnienia, nietykalności, równości ze strony społeczności politycznej. Najsłynniejsze jednak kodyfikacje praw osoby ludzkiej to Deklaracja praw człowieka i obywatela we Francji z r. 1789, nie pozbawiona również pewnych ograniczeń klasowych'’⁵

³⁶    Słusznie pisze Jarra, iż równość wobec prawa oznacza: „umożliwienie wszystkim udziah w materialnych i duchowych dobrach narodu, dostarczenie wszystkim prawnej możności srwo-J rżenia sobie i rodzinie uczciwą pracą warunków życiowych, godnych człowieka; wykluczeni; zarówno dla osób, jak i grup przywilejów politycznych czy innych, oraz bezkarność za czyn’ przestępcze, zapewnienie każdemu ochrony prawnej”; por.: J a r r a, dz. cyt., s. 120.

³⁷    Dane odnośnie do historii praw ludzkich zawiera Evangelisches Soziallexikon_% Hrg. F. Ka renberg, Stuttgart 1956², s. 717.

³⁸    M. B e r r Historia socjalizmu i walk społecznych, cz. IV, tłum. S. B., Warszawa 192* s. 27.

L