P1090018

Studia Sandomierskie 12 (2005), z. 2

KS. MARIAN WOLICKI Stalowa Wola-Przemyśl

PROBLEM ŚMIERCI

W UJĘCIU FILOZOFICZNO-TEOLOGICZNYM

Śmierć jest niewątpliwie jednym z najbardziej tajemniczych i zarazem fascynujących problemów w życiu ludzkim. Jawi się ona nie tylko jako kres naszego ziemskiego życia, ale w jakiś sposób towarzyszy całej naszej egzystencji. Tak właśnie pojmuje śmierć jako towarzysza naszego losu, współczesny teolog, tytułując swoją pracę „Zeitgenosse — Tod”¹. Śmierć jest w jakiś sposób obecna w naszej świadomości, w przeżyciach intelektualnych w ciągu całego naszego życia. Nic też dziwnego, że głęboka refleksja nad ludzkim życiem, jaką jest niewątpliwie filozofia, już przez starożytnych była określana jako „commentatio mortis” lub „com-memoratio mortis”² i że niemiecki filozof egzystencjalista Martin Heidegger określa życie ludzkie jako „bytowanie ku śmierci” (Dasein ist Sein zum Tode)³.

Na fenomen śmierci można patrzeć z różnego punktu widzenia: ściśle przyrodniczego, medycznego, psychologicznego, socjologicznego, filozoficznego i teologicznego. Można też ujmować fenomen śmierci jako fakt biologiczny, psychologiczny, socjologiczny czy teologiczny. Śmierć widziana jako fakt biologiczny wydaje się być czymś naturalnym, prawidłowością i koniecznością przyrodniczą, związaną z procesem rozwoju, dojrzewania i obumierania wszelkich organizmów żywych.

Również zjawisko śmierci człowieka widziane od strony biologicznej, a więc od strony procesu rozwoju żywego organizmu, wydaje się być zjawiskiem naturalnym, zgodnym z prawami działającymi w świecie przyrody ożywionej. Jednakże to samo zjawisko śmierci ujmowane jako przeżycie osobowe, a więc jako refleksyj-no-antycypacyjne przeżycie tego podmiotu, jakim jest ludzka osoba, nasza świadoma jaźń — budzi bunt i protest. Człowiek zajmuje więc w stosunku do śmierci wybitnie ambiwalentną postawę. Z jednej strony godzi się z nią, jako z faktem biologicznym, dotyczącym losu żywego organizmu, z drugiej strony buntuje się

1

   G. K. Fink, Zeitgenosse - Tod, Stuttgart 1976.

2

   M. A. Krąpicc, Ja-czlowiek. Zarys antropologii filozoficznej. Lublin 1974, s. 90.

3

   Tamże, s. 391; S. Kowalczyk, U podstaw światopoglądu chrześcijańskiego. Warszawa 1979, s. 116.