pedag5

satysfakcji z wykonywanej pracy. Lepszym sposobem radzenia sobie z takimi trudnymi doświadczeniami jest podzielenie się nimi z zaufaną osobą, odreagowanie negatywnych emocji oraz przeanalizowanie przykrej sytuacji, ale już z dystansem, spokojnie.

Jeszcze kilka zdań o rodzicach, którzy nie są agresywni i nie demonstrują szczególnej wrogości wobec nauczyciela czy szkoły, lecz mają skłonność do wdawania się w potyczki słowne z nauczycielem, dyrekcją szkoły i innymi rodzicami. Taka postawia może wynikać z różnych przyczyn: z poczucia zagrożenia własnej wartości jako rodzica („Mam niepełnosprawne dziecko") i poczucia winy, że dziecko ma trudności („Nie potrafię mu pomóc"), z przekonania, że inni ludzie są nastawieni wrogo, mają złe intencje i „o wszystko w życiu trzeba walczyć”. Jednak w większości przypadków' taka skłonność do stawania w opozycji wobec innych może być po prostu związana z nadmiernie wysoką samooceną rodzica, silną potrzebą podkreślania swojego znaczenia i skupiania na sobie uwagi oraz ogólnie niskimi umiejętnościami społecznymi. Osoby takie, oprócz tego, że wywołują irytację i trudno się z nimi porozumieć, często utrudniają też współpracę z innymi rodzicami, zakłócają przebieg zebrań. W tym przypadku konieczna jest interwencja nauczyciela. Najlepsze rozwiązanie to powierzenie takiemu rodzicowi jakiejś funkcji, zadania, które pozwoli konstruktywnie wykorzystać jego zacięcie do dyskusji i krytycyzm oraz zaspokoi jego potrzebę ekspozycji i znajdowania się w centrum uwagi. Może to być poprowadzenie lub przygotowanie wprowadzenia do dyskusji. Ktoś mógłby podważyć słuszność takiego posunięcia, argumentując, że wzmocni ono niepożądane zachowania rodzica. Należy jednak pamiętać, że zadaniem nauczyciela nie jest wychowywanie rodziców, lecz współpracowanie z nimi.

Podsumowanie

W tym rozdziale analizowane były pewne typy postaw' i zachowań rodziców; które mogą utrudniać nawiązanie współdziałania między rodziną a szkołą lub obniżyć jego efektywność.

Wyodrębnienie tych typów nie powinno być jednak traktowane jako zachęta do pochopnego etykietowania rodziców^ na podstawie kilku przypadkowych obserwacji. Ma ono jedynie na celu uporządkow anie specyficznych problemów' we współpracy między nauczycielami a rodziną. Używanie etykiet, choć jest nieuniknione, bo wiąże się z naturalną tendencją umysłu ludzkiego do kategoryzacji, może mieć bardzo niekorzystne skutki, jeśli etykieta jest nietrafna i w dodatku negatywna. Zaliczenie kogoś do jakiejś kategorii pociąga za sobą oczekiwania dotyczące zachowania się tej osoby. Oczekiwania te, nawet jeśli nie jesteśmy ich świadomi, są przez nas komunikowane i prowokują zaetykietowaną osobę do prezentowania zachowań potwierdzających je. Mechanizm ten nazywany jest samospełniającym się proroctwem (patrz: np. Babiuch, 1990; Rosenthal, 1991). Jeśli więc niesłusznie

108