90

Stereotypia jest jednym ze sposobów radzenia sobie z brakiem pozytywnego doświadczenia, trwałej i dobrej relacji z najbliższymi, czyli głównie z rodzicami i opiekunami dziecka. Dzieci, nie mogąc zbudować więzi, wycofują się z kontaktu w stereotypowy ruch. W większości wypadków (z wyjątkiem pewnych zaburzeń sensorycznych) przyczyna stereotypii leży po stronie osób zajmujących się dzieckiem. Dlatego pierwszym, zasadniczym elementem terapii w takiej sytuacji jest zbudowanie właściwej relacji ze swoim uczniem. Narzędziem pracy jest głównie język naszego ciała i emocji. W tym miejscu odsyłam czytelnika do rozdziałów poświęconych komunikacji.

Obok stworzenia właściwej relacji, być może, ważne także będzie skorzystanie z kilku wskazówek metodycznych związanych z problemem stereotypii, któro chciałbym zaprezentować.

Ze względu na sugestie metodyczne, które chciałbym zaproponować, stereotypie możemy podzielić na występujące u dzieci niezdolnych do manipulacji oraz u dzieci zdolnych do manipulacji. Wśród dzieci niemanipulujących inny problem stwarzają stereotypie obejmujące ruchy rąk, a inny nicobejmiyącc ruchów rąk. Zaś u dzieci zdolnych do manipulacji stereotypie obejmujące czynności manipulacyjne mają inną wagę, niż te, które nie obejmują tych czynności.

Bardzo dużo problemów może przysporzyć nauczycielowi praca nad stereotypią u dziecka nicmanipuliyąccgo, czyli będącego na poziomie pierwszych ruchów dowolnych. Takie dziecko musi bowiem pokonać bardzo ważny próg rozwojowy związany z rozpoczęciem manipulacji. Piagct twierdził, że od momentu rozpoczęcia manipulacji zaczyna się w życiu dziecka intencjonalność. Inni autorzy mówią nawet o przełomie ósmego miesiąca (właśnie w tym okresie u większości dzieci rozwija się zdolność do manipulacji) i wykazują liczne zmiany w zachowaniu dziecka związane z tym przełomem. Stereotypia nakłada się więc często na szczególnie ważny rozwojowo moment, a wyjście z niej oznacza jednocześnie dotknięcie pewnego progu rozwojowego.

Ponadto dzieci na tym etapie funkcjonują na ogół na bardzo niskim poziomie aktywności, co stanowo dodatkowe utrudnienie.

Jak wspomniałem na wstępie, najważniejszym elementem terapii powinno być nawiązanie odpowiedniego niewerbalnego kontaktu z dzieckiem, kontaktu, który powinien zachęcić go do spotkania z nami.

Na pewno pomocne będą także wskazówki metodyczne zawarte w^r rozdziale dotyczącym pracy na poziomie pierwszych ruchów dowolnych. Może to jednak nie wystarczyć. Znam chłopca z tego poziomu rozwojowego, który mimo dwuletnich starań pedagoga i rehabilitanta ruchowego nie potrafił rozszerzyć repertuaru swoich zachowań poza w^rcześniej wyuczony schemat ruchów stereotypowych, polegąjący na bujaniu się. Chłopiec ten