polski ubior6

123. Czechman obszywany na brzegach sznurkiem złotym, szew boczny zaznaczony uraz z kieszenią naszyciem z pasmanterii

rokich mas społeczeństwa ograniczenie importu kosztownych tkanin na rzecz miejscowej wytwórczości.

Tworzące się pierwsze manufaktury magnackie początkowo nastawiały się przede wszystkim na zaspokojenie potrzeb właścicieli w artykuły luksusowe (np. koronki, jedwabie, sukna, pończochy, pasy), natomiast w okresie późniejszym szerszego rynku. Wraz z nimi powstawały królewskie manufaktury grodzieńskie, produkujące kosztowne tkaniny, części odzieży, guziki, wstążki, hafty itp., oraz najlepiej prosperujące manufaktury mieszczańskie, nastawiające się w zakresie wytwórczości odzieżowej głównie na produkcję sukna, płótna i jedwabiu. Wyroby manufaktur mieszczańskieh cieszyły się popularnością i uznaniem wśród szerokiego kręgu konsumentów. Szlachta szaraczkowa i mniej zamożni rzemieślnicy szyli odzież z tańszych gatunków sukna krajowego, produkowanego właśnie przez wspomniane manufaktury. Szyte z takich tkanin żupany były podszywane płótnem, a zimowe flanelą lub barchanem.

W kolorystyce ubiorów panowała zasada, w myśl której żupan powinien być utrzymany w tonacji jaśniejszej niż wierzchni kontu&z. Według danych inwentarzowych i materiałów ikonograficznych żupany były najczęściej w odcieniach granatu, zieleni, brązu, a także karmazynu i bieli, chociaż te ostatnie były zazwyczaj płócienne i dymowe. Zdaniem J. Kitowicza: „Mieszczanie pomniejszych miast zażywali żupanów żółtogorących, łyczakowyeh; a że ta materia atłasowi podobna, robi się z włókien, czyli łyków konopnych, dlatego mieszkańców nazywano pospolicie łyczakami. Szlachtę zaś od żu-pana karmazynowego, najwięcej zażywanego — karmazynami“.

Dla oszczędności, a może dla wygody, od lat sześćdziesiątych wszedł w modę zwyczaj noszenia żupanów z tyłem skrojonym na wzór francuskich kamizelek, z płótna lub gorszych gatunków sukien. Szerokość tak wykończonego żupana była zazwyczaj regulowana umieszczonym na plecach sznurowaniem. Mimo że żupany ze sznurowaniem na plecach szyte były z najkosztowniejszych tkanin jedwabnych, niestety bezpowrotnie utraciły swą dawną rolę ubiorów domowych. Kolę taką zachowały jednak letnie żupany, szyte z jednolitej tkaniny, przepasane lekkim pasem, noszone bez kontusza.

106