pz5

czy głodującej jest z reguły obniżona; im poważniejsze jest niedożywienie, lym niższa przemiana materii, Z kolei w stanach gorączkowych PPM istotnie się zwiększa, przeciętnie około 12% na każdy stopień Celsjusza przyrostu temperatury ciała ponad 37°. Spośród gruczołów wydzielania wewnętrznego najsilniej na natężenie PPM oddziałuje tarczyca. Przy niedoczynności tego gruczołu (hipothyroidism) metabolizm podstawowy może ulec obniżeniu o 30-40%, podczas gdy nadczynność tarczycy (hyperthyroidism) może prowadzić do wzrostu PPM aż o 80%. Adrenalina, produkowana przez nadnercza, również ma zdolność do zwiększania tempa metabolizmu. Właśnie wydzielanie tego hormonu odpowiedzialne jest za nagły wzrost wydatków energetycznych wywołanych strachem, złością lub innym stresem emocjonalnym. Niektóre leki także wpływają na tempo metabolizmu, np. leki zawierające amfetaminę oraz /J-blokery — stosowane przy leczeniu nadciśnienia tętniczego — obniżają podstawową przemianę materii. Osobnicze różnice w tempie metabolizmu podstawowego, sięgające +10% dla osób o tych samych rozmiarach antropometrycznych, wieku i płci, tłumaczone są z reguły zmiennością genetyczną.

Znanych jest wiele wzorów matematycznych pozwalających obliczyć PPM na podstawie pomiarów biometrycznych ciała oraz wieku i płci. Do najczęściej stosowanych należą wzory Harrisa-Benedieta, pochodzące z początków naszego stulecia. Nowsze równania do szacowania PPM u kobiet i mężczyzn w różnych przedziałach wieku opracowała w 1985 roku Światowa Organizacja Zdrowia, a ich unowocześnioną wersję przyjęto między innymi w Wielkiej Brytanii ((991) i Polsce (1995) (tab. 3.1.1).

Tabela 3.1.1. Równania szacujące wysokość podstawowej przemiany materii {Department of Health USA 1991)

Płeć	Wiek (lata)	Równanie (MJ/dzień)	95-procentowe granice ufności
Mężczyźni	10-17	PPM = 0,074 • W + 2,754	±0,88
	18-29	PPM = 0,063 • W + 2,896	±1,28
	30 59	PPM = 0,048 • W + 3,653	±1,40
	60 74	PPM = 0,0499 • W + 2,930	N/O
	>75	PPM = 0,0350 • W + 3,434	N/O
Kobiety	10-17	PPM = 0,056 • W + 2,898	±0,94
	18-29	PPM = 0,062 • W + 2,036	±1,00
	30-59	PPM = 0,034 • W + 3,538	±0,94
	60 74	PPM = 0,0386 - W + 2,875	N/O
	>75	PPM = 0,0410 • W + 2,610	N/O

W — masa ciała (kg). N/O — nie określone.

3.1.2. Termogeneza

Na wysokość całodobowych wydatków energetycznych człowieka (całkowitą przemianę materii), obok metabolizmu poda lawowego, ma wpływ proces

118