R4

podczas chłodzenia stopu. Zależnie od szybkości chłodzenia mikrostruktura stopu Fe-C po obróbce cieplnej może być perlityczna, bainityczna lub martenzytyczna.

4.3. Zabiegi obróbki cieplnej

Ze względu na cel, zabiegi obróbki cieplnej stopów żelaza z węglem można podzielić na korygujące (wyżarzanie) i umacniające (hartowanie z odpuszczaniem oraz umacnianie wydzieleniowe). Rysunek 4.2 przedstawia uproszczoną klasyfikację zabiegów obróbki cieplej stali i staliwa. Operacje wyżarzania mają na celu doprowadzenie stopu (w mniejszym lub większym stopniu) do struktury równowagowej. Zależnie od temperatury zabiegu, która umożliwia przemianę perlit «-> austenit, wyżarzanie dzieli się na wyżarzanie z lub bez przemiany alotro-powej (rys. 4.2).

Rys. 4.2, Klasyfikacja zabiegów obróbki cieplej stali i staliwa [2]

Wśród zabiegów obróbki cieplnej pokazanych na schemacie (rys. 4.2) do najczęściej stosowanych należą:

-    wyżarzanie ujednorodniające mające na celu wyrównanie składu chemicznego na drodze dyfuzji,

-    wyżarzanie normalizujące stosowane najczęściej do staliwa celem rozdrobnienia mikrostruktury.

-    wyżarzani* zupełne. którego celem jest zmniejszenie twardości i naprężeń wewnętrznych oraz poprawa ciągiiwości,

-    wyżarzanie zmiękczające stosowane w celu zmniejszenia twardości i poprawy skrawalności,

-    wyżarzanie rekrystalizujące stosowane do metali i stopów umocnionych przez zgniot na zimno, celem przywrócenia właściwości plastycznych i/lub

| uzyskania drobnoziarnistej mikrostruktury.

Zakresy temperatury wyżarzania stali na tle układu żelazo-węgiel przedstawia tys. 4.3.

W przeciwieństwie do wyżarzania hartowanie prowadzi do otrzymania struktury nierównowagowej. Celem obróbki jest zwiększenie twardości materiału, co powoduje zmniejszenie ciągliwości. Hartowanie poprzedza zabieg zwany auste-nityzacją, którego celem jest uzyskanie roztworu stałego Fe_(C) o wymaganej zawartości węgla. Następnie materiał jest chłodzony z szybkością większą od krytycznej, by uzyskać przesycony roztwór węgla w Fe_o zwany marten żytem. Mate-

33