roz7

Piotr Stec

Rozdział 7.

Prawa podmiotowe i ich ochrona

7.1. Pojęcie prawa podmiotowego

Pod pojęciem prawa podmiotowego (uprawnienia) rozumiemy „wynikającą ze stosunku prawnego sferę możności postępowania w określony sposób, przyznaną przez normę prawną w celu ochrony interesów podmiotu uprawnionego i przez normę prawną zabezpieczoną”¹. Źródłem praw podmiotowych są zatem zawsze przepisy prawa. One też wyznaczają granice dopuszczalnych działań uprawnionego. Przedmiotem ochrony są typowe interesy uprawnionego. Przepisy prawa zabezpieczają także realizację praw, przez możliwość skorzystania z ochrony sądowej, a niekiedy nawet samopomocy.

Pośród uprawnień wyróżniamy roszczenia, uprawnienia kształtujące i zarzuty.

Roszczenie to prawo podmiotowe dające uprawnionemu możliwość domagania się określonego zachowania od innej osoby. Przykładowo, jeżeli „A” wybił szybę w domu „B”, to „B” będzie przysługiwało roszczenie, którego treścią będzie zapłata odszkodowania lub przywrócenie stanu poprzedniego. Właściciel, któremu zabrano rzecz będzie miał roszczenie do osoby, która nią faktycznie włada o zwrot tej rzeczy.

Uprawnienia kształtujące dają ich podmiotowi możliwość jednostronnego ukształtowania lub zniweczenia stosunku prawnego. Przykładowo, uprawnieniem kształtującym będzie prawo do przyjęcia lub odrzucenia oferty, wypowiedzenie czynszu najmu czy dokonanie wyboru jednego z kilku alternatywnych świadczeń.

1

A. Wolter,J. Ignatowicz, K. Stefaniuk, Prawo..., s. 128-129. Szerzej o konstrukcji praw podmiotowych zob. M. Pyziak - Szafnicka, Prawo podmiotowe, (w:) M. Safjan (red.), System..s. 671 i nast. Zob. też Z. Radwański, Prawo..., s. 67 i nast.; S. Grzybowski, Prawo..., s. 96 i nast.