Panorama2

II. OGÓLNE ZASADY ORGANIZACYJNO-METODYCZNE

Każda osoba uczestnicząca w procesie pedagogicznym polegającym na zdobywaniu określonej wiedzy, umiejętności, nawyków ruchowych oraz kształtowaniu sprawności fizycznej i osobowości powinna przestrzegać ogólnych zasad przyjętych w dydaktyce. Ponadto osoba taka musi posiadać wiedzę metodyczną dotyczącą specyfiki uprawianej dziedziny aktywności ruchowej. Reguły postępowania instruktora podczas zajęć treningowych przygotowujących człowieka do walki obronnej¹⁸ dotyczą przestrzegania zasad, motod i form nauczania.

1. ZASADY NAUCZANIA - normy postępowania określające sposób nauczania i uczenia się¹⁹. W nauczaniu czynności (notorycznych związanych z walką w starciu bezpośrednim szczególną rolę odgrywają zasady:

•    Świadomości i aktywności - kierunkowanie aktywności ćwiczącego na określone cele i zadania. Wyraża się przekazywaniem przez prowadzącego uczestnikom zajęć istotnych wiadomości, które powinny informować o przydatności nauczanych chwytów i technik walki oraz ich ewentualnych późniejszych skutkach.

•    Poglądowości - łączenie przekazu słownego z praktycznym działaniem w celu jak najlepszej demonstracji rozwiązania sytuacji zagrożenia poprzez zastosowanie odpowiodnicgo działania chwytu. Pokaz wykonuje instruktor osobiście, wykorzystując również pomoce dydaktyczne (plansze, filmy).

•    Systematyczności - zachowanie logicznego porządku w układzie treści treningu poprzez przestrzeganie odpowiednich reguł: od znanego do nieznanego, od prostego do złożonego, od łatwego do trudnego. Oznacza również wdrażanie ćwiczących do samodzielnego i regularnego treningu elementów złożonych koordynacyjnie w celu powstania oraz tzw. nawyku ruchowego.

•    Dostępności - dostosowanie celów, środków, form i metod do poziomu rozwoju psychofizycznego uczestników zajęć. Kierowanie treningiem w ten sposób, by ćwiczący był w stanie podołać stawianym mu zadaniom.

¹⁸ Kalino R M: Iec»io    op. dl

'⁹ Slafźewjl) S. Procaj *yrnowcinio " Mllirie fizycim? Woiot-o 1990

’

PODRĘCZNIK METODYCZNY DO PROGRAMU WY/BK

2. METODY NAUCZANIA - metodę należy rozumieć jako systematycznie stosowany sposób postępowania prowadzący do zołożonego wyniku, na który składają się czynności myślowe i praktyczne, odpowiednio dobrane i realizowone w ustalony sposób²⁰. Podczas nauki umiejętności sportowych stosuje się wiele różnych metod, lecz wydaje się, że w sportach walki i systemach samoobrony szczególną przydatność i zastosowanie mają zwłaszcza:

a)    Metody nauczania ruchu

Proces nauczania w systemach samoobrony i walki wręcz należy identyfikować z opanowaniem określonego zakresu umiejętności technicznych specyficznych dla tej dziedziny aktywności ruchowej człowieka. Z wielu metod przygotowania technicznogo najczęścioj stosowanymi metodami są:

•    Metoda syntetyczna (całościowa) - polegająca na całościowym ujęciu zastosowanego zadania motorycznego bez naruszania jego schematu i wewnętrznego układu. Metoda ta powinna być stosowana głównie do nauczania prostych ćwiczeń (bloki, kopnięcia, ciosy). W przypadku wykorzystania tej metody do nauki chwytów o dużej trudności i złożoności koordynacyjnej można zadanie takie wykonać z mniejszą szybkością, uprościć technikę bądź zmienić jakość wykonania.

•    Metoda analityczna stosowana głównie do nauki ćwiczeń trudnych i skomplikowanych. Polega na podzielaniu złożonej czynności motorycznej na łatwiejsze elementy składowe. Po opanowaniu poszczególnych elementów łączy się je w koordynacyjną całość. Metoda ta ma zastosowanie przede wszystkim w początkowym etapie nauczania chwytów oraz przy nauce umiejętności bezpiecznego upadania.

•    Metoda kompleksowa - stosowana przy nauczaniu ćwiczeń złożonych oraz gdy nauczanie całościowe stwarza ćwiczącym duże problemy. Polega na przemiennym stosowaniu podejścia metodycznego (metody analitycznej i syntetycznej).

b)    Metody realizacji zadań ruchowych

Systematyka metod wychowania fizycznego jako sposobów realizacji zadań rozróżnia kilka motod praktycznogo działania²¹. Ze względu na specyfikę sportów walki i systemów walki wręcz do najbardziej wskazanych metod należy zaliczyć:

KJ ro

⁰ OŁoA W. Słownik pedagogiem, Woraowo 1984

' $»e»kc«*2 S.. łAadopki Ł. Metodyko noucconio i dmwoncłeno eiernenlawamoobrony stosowano w HAPKIOO. 2002.

10

II. Ofilt* ibsody otfiaiiKriM-melodyunB

•    Metodę naśladowczą ścisłą - polega na ścisłym odtwarzaniu pokazanego przez instruktora wzorca ruchu (chwyt, cios, kopnięcie). Ćwiczenie ma tylko jedno rozwiązanie narzucone przez instruktora.

•    Metodę zadaniową ścisłą - dotyczy realizacji zadań ściśle określonych, których celem jest opanowanie elementarnych technik walki w bliskim kontakcie oraz kształtowanie poszczególnych zdolności (notorycznych. Instruktor uświadamia ćwiczącym stan ich nieumiejętności rozwiązywania określonych zadań (notorycznych (niezbędnych np. przy zagrożeniu nożem), wyzwala potrzebę zmiany tego stanu rzeczy oraz dodatkowo motywuje. Instruktor podaje program osiągnięcia zamierzonego celu, stwarza warunki do pomyślnej realizacji zadania, a ćwiczący - przy jego pomocy - aktywnie je opanowują.

•    Metodę programowego uczenia się - ćwiczący samodzielnie opanowuje postawione mu zadanie ruchowe według programu określonego przez instruktora w postaci tablic poglądowych, filmu, broszur z odpowiednimi instrukcjami. Ćwiczący ma pełną swobodę uczenia się, samokontroli i samooceny.

c) Metody wychowawczego oddziaływania

Dotyczą kształtowania u osób biorących udział w zajęciach, postaw i zachowań akceptowanych społecznie²².

•    Metoda wpływu osobistego - osobiste oddziaływanie osoby prowadzącej zajęcia (instruktora) na ćwiczących.

•    Metoda wpływu sytuacyjnego - rozwiązywanie konfliktów i niewłaściwych zachowań grupy lub jej poszczególnych osób na zachowania pożądane, poprzez odpowiednie stosowanie kar, wyróżnień i systemu motywacji.

•    Metoda wpływu społecznego - ukierunkowanie pozytywnego zachowania całości grupy na wymagane zachowania poszczególnych jej członków.

3. FORMY PROWADZENIA ZAJĘĆ - określają stronę organizacyjną przebiegu zajęć treningowych”. Prawidłowo organizacja zajęć zapewnia wysoką efektywność, bezpieczeństwo i wymaganą intensywność. W sportach walki, systemach samoobrony i w walce wręcz najczęściej stosowanymi formami prowadzenia zajęć są:

²² Ókori W Słownik p*d0909<łrv* Wo<vo«o 1984 ” Noglak L Melodyka tronowania »o<tow:o. Wrocław 1999

11

PODRĘCZNIK METODYCZNY DO PROGRAMU WY/BK

•    Forma frontalna - wszyscy biorący udział w zajęciach (ustawieni zazwyczaj frontem do prowadzącego) wykonują to samo ćwiczenie pod nadzorem instruktora, który ustala rodzaj i tempo ćwiczeń oraz obserwuje jakość ich wykonania.

•    Forma indywidualna - wykonywanie przez uczestników zajęć ćwiczeń według własnych możliwości i posiadanych umiejętności. Forma ta stosowana jest raczej do doskonalenia posiadanych umiejętności. Instruktor zapewnia ćwiczącym odpowiednie i bezpieczne miejsce do realizacji zadań ruchowych oraz udziela wskazówek co do ich wykonania.

•    Ćwiczenia w parach - najczęściej spotykana forma zajęć polegająca na wykonywaniu określonych przez instruktora zadań ruchowych przez dwóch ćwiczących. Współćwiczący mogą wykonywać wspólne lub odmienne zadania. Jeżeli ćwiczący realizują zadania różno (atakujący, broniący się), to należy po wykonaniu określonej liczby powtórzeń ćwiczenia dokonać zamiany ich ról.

•    Ćwiczenia w grupach forma używana do nauki i doskonalenia umiejętności walki w starciu bezpośrednim jednej osoby przeciwko dwóm lub kilku napastnikom.

•    Obwód stacyjny - rzadziej stosowana forma zajęć, która oprócz nauczania umiejętności kształtuje zdolności motoryczne oraz podnosi intensywność zajęć. Forma ta polega na wyznaczeniu na obiekcie ćwiczeń kilku stacji (8-12), na których wykonuje się określone zadania ruchowe. Na każdej stacji pracuje przeważnie dwóch ćwiczących. Decydując się na tę formę zajęć, instruktor powinien wcześniej ustalić liczbę i kolejność stacji, czas trwania ćwiczeń lub liczbę ich powtórzeń, czas niezbędnych przerw (wypoczynek, zmiana stacji), kierunek zmian, przeplatanie ćwiczeń intensywnych z ćwiczeniami o mniejszym obciążeniu. Niezwykle istotne jest tu odpowiednie dobranie tematyki zajęć. Takie rozwiązanie formy zajęć stosowane jest dopiero po opanowaniu wykonywania zadań (notorycznych na zadowalającym poziomie oraz do doskonalenia poznanych umiejętności.

•    Symulacja - stosowana do nauki i doskonalenia kompleksu umiejętności zachowania się w sytuacjach trudnych i ekstremalnych. Najczęściej dotyczy zachowania się grupy osób. Prowadzący zajęcia bazując na pewnych poznanych wcześniej umiejętnościach, stwarza określoną sytuację oraz określa sposób jej rozwiązania. Część ćwiczących wykonuje zadania agresora bądź innych określonych osób, inni rozwiązują zaistniałą sytuację. Wykonanie zadań ruchowych związane jest tu często z werbalnym oddziaływaniem

u

na osoby stwarzające zagrożenie. Istotnym elementem jest wtedy właściwa synchronizacja w czasie poszczególnych elementów zadania.

•    Walki umowne - bezpośrednie starcie osób według ustalonych reguł umowności. Forma ta daje możliwość realizacji określonej koncepcji przeciwdziałania ofensywnym zachowaniom osoby stwarzającej zagrożenie. Kryterium umowności może dotyczyć podziału ról (atakujący-broniący), stosowania wyłącznie określonych narzędzi walki i z góry ustalonych sposobów ataku.

•    Walki dowolne - najbardziej zaawansowana forma nauczania zachowań defensywnych w starciu bezpośrednim. Pozwala na doskonalenie umiejętności obronnych w warunkach najbardziej zbliżonych do realnych okoliczności, jakie mogą wystąpić podczas czynności służbowych. Umowność działań dotyczy jedynie wskazania (przed rozpoczęciem starcia) narzędzi walki, w które ma być wyposażony broniący się, oraz siły i miejsca uderzeń. Atakujący ma swobodę wyboru środków, narzędzi i sposobu wykonania ataku.