SDC13950

IM Teorio wartości

na. Przed czterema laty, głównie je powodów finansowych, zrezygnowano z postawienia chóru gotyckiego o wątpliwej wartości historycznej, ale niewątpliwej wartości nowości. Dziś zarówno zwolennicy starej, jak 1 nowej metody są zgodni, że usunięcie chóru Herberstorfa, którym ten godny pomięci pogromca protestanckiego chłopstwa starał się wprowadzić w Górnej Austrii symbol kontrreformacji, byłoby także ze strony sztuki błędem nie do powetowaniu nie tylko dla wartości starożytniczcj. lecz oczywiście także historycznej. Postulat jedności stylowej zostaje porzucony w tej nowej, ale powszechnie przyjętej metodzie nawet w zabytkach kościelnych (w których trudności są większe ze względów, jakie zaraz omówimy) i okazuje się. że można przepaść zasypać przynajmniej między myślącymi zwolennikami starej metody i rozsądniejszymi spośród nowatorów" ^M.

„To. co powiedziano poprzednio o wartości nowości, dotyczy w ogólności zarówno zabytków świeckich. Jak i kościelnych. Trzeba jednak poświęcić szczególną uwagę stosunkowi kościoła katolickiego do kultu wartości nowości, gdyż tutaj — inaczej niż w zabytkach świeckich, gdzie decyzja, jak jego własność ma być traktowana, spoczywa w rękach poszczególnego właściciela zabytku — ściśle hierarchiczny ustrój kościoła nawet w tej dziedzinie, tak dalekiej od dogmatów wiary, wymaga jednolitego traktowania i w samej rzeczy dąży do niego ! go realizuje. Au fond sztuka świecka i kościelna są tym samym i aż do początków, czasów nowożytnych nie było między nimi żadnej zasadniczej różnicy. Od c zasów reformacji katolicyzm usiłował jednak utrzymać względną jedność obu odgałęzień sztuki, podczas gdy protestantyzm w ogóle się tym nie interesował. Jednakże przepaść między nimi stawała się coraz bardziej widoczna nawet wśród narodów romańskich, aż w wieku XIX stała się nie do zniwelowania. Wkroczyliśmy wreszcie w wiek XX w takich warunkach, że obraz o tematyce religijnej, na przykład Fritza von Uhdc, malowany wedle zasad panujących w sztuce Współczesnej, nie może służyć katolickim nabożnym celom. Dowiem w obrożach tych na przykład Chrystus ukazany jest jako człowiek współczesny, który

swego zbawienia dokonuje niejako sam na sobie — podczas gdy wedle ujęcia kościelnego koniecznie wymagany jest Chrystus nadnaturalny, a dopiero w jego zastępstwie kościół jako konieczny pośrednik- Podobnie postacie świętych w kościelnej rzeźbie i malarstwie nie mogą być z nami identyfikowane, lecz muszą odznaczać się obiektywną, samodzielną i odrębną egzystencją. Już ujęcie Rembrandta. który szukał boskiego pierwiastko w człowieku i doszedł w tym do zapatrywań skrajnych nie mogło podobać się katolicyzmowi, a wszak nowocześni poszli o wicie dalej niż on. Normatywność, której definitywnie wymaga cały ustrój kościoła, a więc i sztuka kościelna, zdają się być nie do .pogodzeniu ze swobodnym subiektywizmem nastroju nowoczesnego człowieku I -.] Jaka jest w tej sytuacji postawa kościoła katolickiego wobec wartości nowości i przeciwstawnej Jej wartości staroźytniczeJT Wartość nowości, która obecnie, na gruncie świeckim, Jest estetycznym postulatem mas. na gruncie religijnym Jest też chroniona nic tylko przez poparcie tych mas. lecz także przez zwyczajowe i w pewnym sensie uświęcone zapatrywania podstawowej-..! W kościele posągi świętych postaci, obrazy z świętej historii łączą się z Boskim Zbawicielem i dlatego dotyczą spraw najwznioślejszych, jakie ręce ludzkie w ogóle mają do wykonania. Jeśli gdziekolwiek, to tutaj właśnie wzgląd na decorum wydaje się wskazany, a to — Jak już mówiliśmy — wymaga czystego zamknięcia formy i barwy. Przeciwieństwo więc między wartością storożytniczą i wartością nowości na gruncie religijnym wydaje się nie do pogodzenia. Jako że jest opanowane przez najgłębsza i nieodparte uczucia ludzkiej duszy. Jednakże nie należy tracić nadziei no pewne wyrównanie i tych przeciwieństw. Bo po pierwsza. ocena wartości nowości, jakkolwiek tak bardzo odpowiada zapatrywaniom kościoła katolickiego na wyższość człowieka Jako obrazu Boga ponad wszelką naturę — nigdy nie była ustalona dogmatycznie, chodzi więc o sprawy czasowe, które kościół może zmienić (Jak to już bywało wielokrotnie we wcześniejszym rozwoju historii sztuki kościelnej), jeśli usnąłby to za potrzebne i pożądane z uwagi na zbliżenie się do wiernych. Ponadto, w samych podstawach katolicyzmu leżą tysięczne zarodki kultu war-