skanuj0002

obsługiwany za pomocą różnego rodzaju urządzeń technicznych (środki transportu, dźwigi, urządzenia manipulacyjne itd.) oraz korzysta z magazynów i miejsc do składowania.

Dostarczenie towaru, będącego przedmiotem transakcji w handlu zagranicznym, wymaga jeszcze wielu usług dodatkowych. Będą to usługi: logistyczne, spedycyjne, maklerskie, agencyjne, kontrolne, celne, standaryzacyjne i inne. Na ogól są one świadczone przez odrębne podmioty, wykonujące swoją działalność zawodowo i odpłatnie. Są to usługi o charakterze niematerialnym, związane są bowiem z organizacją i zarządzaniem procesami przemieszczania.

Jeżeli zatem dodamy do przemieszczania usługi dodatkowe, wówczas otrzymamy wszystkie składniki, które składają się na pojęcie transportu (por. rys. 1).

Transport możemy podzielić, biorąc pod uwagę różne kryteria. Tak więc

•    ze względu na gałąź możemy wyróżnić: transport morski, drogowy (samochodowy), kolejowy, lotniczy, śródlądowy i przesyłowy,

•    ze względu na przedmiot przewozu dzielimy transport na pasażerski' i towarowy,

•    ze względu na sposób zorganizowania przewozu mamy do czynienia z transportem regularnym i nieregularnym,

•    ze względu na rodzaj obsługiwanych transakcji dzielimy transport na krajowy i międzynarodowy,

•    ze względu na wielkość przesyłki wyróżniamy transport calopojazdowy i zbiorowy,

•    ze względu na ciągłość procesu transportowego możemy wskazać na transport bezpośredni (kiedy w procesie dostawy ładunku występuje tylko jedna gałąź transportu), wielogałęziowy (kiedy to przemieszczenia ładunku konieczne jest użycie środków dwóch lub więcej gałęzi transportu) i multimodal-ny (kiedy mamy do czynienia z jednostkami ładunkowymi),

•    ze względu na odległość dzielimy transport na bliski, średni i daleki ( są to pojęcia umowne i niezbyt precyzyjne, w dodatku mają różne znaczenie dla

Rys. 1. Podstawowe elementy transportu Źródło: Opracowanie własne.

poszczególnych gałęzi transportu, tym niemniej posługujemy się tymi określeniami, wskazując na zasięg wykonanego przewozu),

•    ze względu na dostępność mamy do czynienia z transportem publicznym i własnym,

•    ze względu na formę własności, wśród przedsiębiorstw transportowych możemy wyróżnić firmy prywatne, spółdzielcze oraz państwowe (lub kombinację tych trzech form własności).

1.2. Specyficzne cechy produkcji transportowej

Zarobkowa działalność transportowa polega na świadczeniu usług. W związku z tym transport charakteryzują pewne specyficzne cechy, które mają duże znaczenie zarówno dla przedsiębiorstw, świadczących usługi transportowe, jak i dla korzystających z tych usług.

Jak w każdej działalności usługowej, także w transporcie mamy do czynienia z jednoczesnością produkcji i konsumpcji efektów pracy firm transportowych. W tym samym czasie, w którym usługa jest produkowana, następuje jej jednoczesne wykorzystanie przez kupującego. Ta cecha ma dla działalności transportowej daleko idące konsekwencje, ponieważ oznacza ona, że usługi transportowej nie można wyprodukować na zapas, a nabywca nie może jej kupić na własność, aby wykorzystać ją wówczas, kiedy będzie mu potrzebna.

Wiąże się to ściśle z kolejną cechą produkcji transportowej, jaką są występujące w czasie wahania popytu na usługi transportowe. Mogą to być wahania sezonowe (jak w przypadku przewozu i składowania płodów rolnych), wahania związane z klimatem lub pogodą (np. zimowe ograniczenia w uprawianiu żeglugi śródlądowej lub w pracy niektórych portów morskich), wahania związane ze zmiennym w czasie popytem na niektóre towary, jak np. węgiel, wahania związane z niektórymi datami kalendarzowymi, jak to się dzieje w przypadku świąt, kiedy następują wzmożone zakupy różnego rodzaju produktów itp.

Jeszcze silniej wahania te występują w transporcie pasażerskim, gdzie mamy do czynienia z dwoma szczytami dziennymi, z dużym wzrostem popytu w okresach wakacyjnych, urlopowych, świątecznych lub związanych z konkretnymi wydarzeniami, jak np. zawody sportowe o randze europejskiej czy światowej.

Dla przedsiębiorstw transportowych oznacza to konieczność posiadania rezerwowych mocy produkcyjnych, które są wykorzystywane jedynie w okresach nasilania się popytu na ich usługi. Moce te nie mogą być jednak aż tak duże, aby oferować taki sam zakres i jakość usług zarówno w okresach nasilenia, jak i spadku popytu. Dlatego też pasażerowie w okresach szczytów komunikacyjnych będą podróżować w mniej wygodnych warunkach, a w przypadku ż ar,sportu towarowego przewoźnik może nie przyjąć dodatkowych zleceń, ze względu na

13