skanuj0007 3

Metody wychowania

1. Metody indywidualne - wpływu bezpośredniego

a) metoda nagradzania i metoda karania często występują łącznie, gdyż stanowią jedne z najczęściej stosowanych metod oddziaływań wychowawczych. Istnieje bogata w treści teoria karania i nagradzania, którą wywodzi się przede wszystkim z psychologii behawioryzmu. Przedstawiciele tego właśnie nurtu w psychologii zajmowali się związkiem między wykorzystywanymi przez wychowawców stymulatorami a przejawianymi przez wychowanków formami zachowania. Metody nagradzania nazwano wzmocnieniami pozytywnymi, zaś metody karania - wzmocnieniami negatywnymi.

Wychowawca manipulował tymi wzmocnieniami w procesie edukacji. Wzmocnienia negatywne, doświadczane kary, miały skutecznie usunąć nie mieszczące się w założeniach pedagogicznych formy zachowania.

Pedagodzy i psychologowie po latach doświadczeń nad skutecznością kar i nagród w wychowaniu wysunęli szereg postulatów i zasad, które powinni przestrzegać wychowawcy w procesie edukacji:

•    Skuteczniejszą metodą wychowawczą jest nagradzanie niż karanie.

•    Kara bywa skuteczna tylko do pewnego momentu. Przekroczenie granicy skuteczności kary powoduje to, że występują odwrotne skutki niż planowane przez wychowawcę. Mogą pojawić się nieprzewidywalne reakcje wychowanka.

•    Stopniowalny wzrost nagród lub kar doprowadza do stanu nasycenia. Zachodzi wówczas taka sytuacja, że wychowawca, aby uzyskać zamierzony efekt musi stosować radykalnie większe bodźce pozytywne bądź negatywne. Kara, albo nagroda musi być teraz niemal dwukrotnie większa od poprzednio stosowanej. Ta prawidłowość odkryta przez behawiorystów stawia pod znakiem zapylania skuteczność procesu jednostronnego albo tylko karania, albo tylko nagradzania.

•    Proponuje się naprzemienne stosowanie kar i nagród w wychowaniu. Zresztą także brak nagrody za określone zachowanie wychowanka przyzwyczajonego do pozyskiwania nagród jest właśnie karą. Podobnie bywa w sytuacji odwrotnej, kiedy to brak kary staje się nagrodą dla wychowanka, w sytuacji, kiedy ten spodziewał się akurat kary za swoje zachowanie.

•    Operowanie karami i nagrodami w wychowaniu tak często występujące w codziennych kontaktach rodziców z dziećmi, wychowawców z wychowankami może kształtować określone formy zachowań, pożądane przez pedagogów. Bywa jednak i tak, że owe kary i nagrody są mało skuteczne.

•    Od wielu lat teoretycy wychowania, prawnicy, ludzie wrażliwi na problemy przeżywane przez dzieci i osoby dorosłe kwestionują karanie jako metodę wychowawczą. Mówi się często o tresurze za pomocą kar i nagród, a nie o wychowaniu człowieka.

•    Dzisiaj pedagodzy występują przeciwko zadawaniu cierpienia dzieciom i młodzieży, cierpienia spowodowanego karaniem fizycznym lub znęcaniem się psychicznym.

•    W ustawodawstwie wielu państw istnieją zapisy zabraniające stosowania takich właśnie metod w stosunkach międzyludzkich i to nie tylko w szkole ale również w rodzinach (np. w Szwecji). Do powszechnej świadomości przedostaje się powoli myśl, iż karanie nie jest skuteczną metodą wychowawczą.

•    Odróżnić tu należy karanie fizyczne stosowane niejako z premedytacją, jako przemyślaną metodę postępowania wychowawcy z wychowankiem od karania przypadkowego, będącego niekiedy spontaniczną reakcją rodzica, czy nauczyciela na zachowanie dziecka, reakcją niejako automatyczną i nieprzemyślaną. Pojawia się ona nieoczekiwanie i nie należy bynajmniej do systematycznie stosowanej metody oddziaływań wychowawczych. Karanie przypadkowe

1