skanuj0009

Spermatogeneza

Pierwszo rzędowym narodem płciowym (gonadą) u osobnika męskiego jest jądro. Jest ono otoczone przez wyodrębnioną część błony jamy ciała — osłonkę pochwową jądra, oraz posiada rnocną torebkę włóknistą — błonę białawą ((unieś albt/gined). która wysyła przegródki w kierunku narządu, dzieląc go na pła-ciki. Każdy placik jest zajmowany przez jedną do trzech cewek nasiennych krętych, które tworzą szeregi zamkniętych pętli. Każda pętla uchodzi poprzez cewkę nasienną prostą do sieci kanałów — siatki jądra {rete testis), która zajmuje tylne zgrubienie błony białawej -śró djądrze [mediasliinim fes/is). Pomiędzy cewkami krętymi znajdują się sploty naczyń włosowatych krwionośnych i chłonnych, włókna nerwów autonomicznych i grupy zaokrąglonych komótek śródmiąższowych, które produkują męski hormon płciowy — testosteron.

Nabłonek cewek krętych posiada błonę pocł-stawną. na której leżą komórki rozrodcze, zwane sperrnatogoniami, i komórki podtrzymujące, zwane komórkami Serloliego. U zarodka sper-rnatogonie rozwijają się z pierwotnych komórek płciowych, pochodzących ze spiancimopleury. Aktywność nabicrhka nasieniotwórczego jest cykliczna. Każdy cykl trwa 16 dni; w jego przebiegu zachodzi przesuwanie dojrzewających komórek dalej od błony podstawnej, a bliżej Światłu cewki. SpermaUigonie dzielą się mi-toiycznie. prawdopodobnie przynajmniej raz w ciągu cyklu. Następnie spemnatogonic wcho dzą w fazę spoczynków;], w ciągu której gromadzą substancje odżywcze i przekształcają się w duże, sferyczne spermatocydy I rzędu. Plemnik dociera do światła cewki później o trzy pełne cykle. W czasie pierwszego cyklu sper-matocyt I rzędu znajduje się we wczesnej fazie mejozy. W czasie drugiego cyklu powstają dwa spormatocyty II rzędu, a następnie cztery mniejsze spermatydy. W ciągu tego cyklu garnitur chromosomalny zostaje zredukowany z liczby diploidalnej do haploidalnej. materiał genetyczny zostaje rozdzielony na komórki potomne, a chromosomy X i V ulegają segregacji. Trzeci cykl stanowi przemiana spennntydy w plemnik: spermatyda jest zanurzona w cytuplazmie komórki Sertoiiego; jądro spermatydy zagęszcza się (“tworzy większą część główki plemnika; z aparatu Golgiego powstaje czapeczka akroso-rnalna; położenie centrioli zmienia się, wyrastają z nich wlókienka osiowe i przenikają przez powierzchnię komórki; mitochondtia skupiają się i tworzą osłonkę wokół włókna osiowego poza główką; ostatecznie odrzucona zostaje pozostałość cytoplazmy.

Dojrzały plemnik posiada główkę, szyjkę, wstawkę, witkę i jej koniuszek. Owalna główka jest spłaszczona z przodu i groszkowata z profilu. Jest ona otoczona błoną komórkową, która przechodzi na wstawkę. Pod błonę komórkową na przedniej połowie główki znajduje się czapeczka akrosomalna, nu tylnej polow/e błona jądrowa. Ostatnio wykazano, że chromosomy w główce plemnika zachowują swoją odrębność. W szyjce znajdują się przedni i tylny centrioi, które opisywano jako potrójne szeregi ziarenek lub, później, jako szeregi pierścieni podobnych do kręgów. Włókno osiowe wyrasta z centrioli i we wstawce składa się z cen tralnej pary włókien otoczonych przez dwa koncentryczne pierścienie składające się z dziewięciu włókien. Włókna centralne i wewnętrzny pierścień biegną przez witkę tworząc, charakterystyczny dla ruchomych rzęsek układ fi + 2.

Włókno osiowe we wstawce jest otoczone spiralną osłonką mitochondrialną, kończącą się na wysokości pierścienia końcowego, przez króry przechodzą włókna. Witka jest otoczona cienką wlókienkową osłonką, lecz wlókienka koniuszka wydają się nagie. Tak więc główka plemnika zawiera aparat genetyczny, a ze wnęłrzne warstwy główki prawdopodobnie produkują wydzieliny, które ułatwiają zapłodnienie. Pozostała część plemnika ma funkcję lokomocyjną, osłonka mitochondriaina jest związana z produkcją energii, a wlókienka witki stanowią złożony, kurczliwy system białek włóknistych.

Spermatogeneza nie zachodzi jednocześnie we wszystkich częściach jądra ani nawet we wszystkich częściach tej samej cewki. Podczas gdy u szczura fale aktywności proliferacyjncj rozchodzą, się wzdłuż cewek aż obejmą całą cewkę, u człowieka krótsze lub dłuższe odcinki nieczynnych cewek leżą na przemian z krótkimi odcinkami aktywnego nabłonka. Z cewek krętych płyn zawierający plemniki przechodzi przez cewki proste, które są wyścielone przez obładowane tłuszczem komórki Sertoiiego, do siatki jądra, gdzie przeważa niski nabłonek walcowaty. Następnie plemniki wchodzą do przewo-dzików odprowadzających (ductuli sfferenles). które, w miarę jak prowadzą do głowy najądrza (esput epidydymtdis), stają się coraz bardziej poskręcane. Niektóre z komórek walcowatych ■wyścielających przewodziki odprowadzające są urzęsione, inne mają mikrokosmki i pojedynczą witkę. Rzęski i witki wprawiają w ruch płyn zawierający plemniki, czemu towarzyszą przejściowe skurcze mięśni gładkich, obecnych w ścianach przewodzików. ;

WyĄ

i!-.f

i. .ił-

:i i

Jądro

Osłonka pochwowa jącb*

Przegródki

Planiki

CEWKA NASIENNA KRĘTA (pf/ekrói)

•” Nasieniowód

Dojrzały plemnik

Profil , . Widok t góry

Pozostalo&ć

cytoplazinv

Fi łona biaława'///-

Przewód najądrza

Tl

■ PłiKWodziki odprowadzające

n

Sinika jądr*

J

Cewki nasienne proste

Cewki nasienne kięte

i

DROGA WĘDRÓWKI PLEMNIKÓW

. , BJona _: ,

; komórkowa _s.-«.

i,'- 'Gloria•■

>• -..Jądrowa'

Szyjka

r Genuiol przedni PierSęjeÓ kolcowy

••'i rtyłny    r-/^!    ,'r    i;^J. '■•

n^iiachondrialns _y

29

f \

f \

i

&

l

i\‘

-iv

•]{.

• i'a.