skanuj0005 (396)

Pierwsza awangarda

| Na parę lat przed pierwszą wojną światową [rozpoczęła się wielka epoka awangardy. Między 1908 a 1909 rokiem uformowała się świadomość (teoretyczna kubizmu w malarstwie. W 1909 r. ogłoszony został założycielski manifest włoskiego futuryzmu, a za nim przyszła seria futurystycznych manifestów poezji, malarstwa, architektury, teatru i muzyki. Futuryści otworzyli drogę wszystkim późniejszym inicjatywom artystycznym mającym za punkt wyjścia świadomy sprzeciw wobec tradycji. Na rok 1910 przypadają w Niemczech początki ekspresjo-nizmu, który zostawił trwałe ślady w niemieckiej sztuce następnych trzech dziesięcioleci. W 1912 r. w poezji francuskiej tendencje odno-wicielskie ułożyły się w luźny prąd, który dziś (określany jest najczęściej nazwą kubizmu poetyckiego. W 1912 futuryzm przeszczepiony został do Rosji, gdzie w następnych latach rozwinął się w ruch poetycki swym znaczeniem zdecydowanie przewyższający włoski pierwowzór. W 1916 roku w międzynarodowym środowisku artystów, którzy schronili się w Szwajcarii powstał dadaizm. Tuż po zakończeniu wojny grupy i programy nowatorskie zaczęły mnożyć się we wszystkich krajach mniejszych, a przepływ awangardowych wydawnictw i idei — połączony też z wędrówkami artystów —• ogarnął całą Europę. Wreszcie w 1924 roku Zainicjowany został we Francji surrealizm.

! W Polsce rozkwit awangardyzmu przypadł na pierwsze lata niepodległości. Od roku 1917 działała grupa formistów, która w historii literatury zapisała się nazwiskami dwu swoich członków: Tytusa Czyżewskiego i Stanisława Ignacego Witkiewicza. W 1917 roku utworzył nię w Polsce ekspresjonizm zasługujący na uwagę nie tyle ze względu na swe mało orygi-

39